نوروز امسال با بصرفه‌ترین سیم‌کار کشور

سینمای ایران » نقد و بررسی1397/06/26


فیلم و فیلم‌چی!

درباره جایگاه روابط عمومی در سینمای ایران

رضا صائمی

 

آن‌هایی که اهل تماشای فیلم و سریال تا پایان هستند بارها در تیتراژ پایانی، عنوانی به نام مدیر روابط عمومی را دیده‌اند ولی شاید تصور و اطلاع دقیقی درباره آن نداشته باشند؛ این‌که مدیر روابط عمومی یک فیلم یا سریال دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد و چه نقش و سهمی در تولید و نمایش اثر دارد.

شاید خیلی‌ها نیز گمان کنند این یک عنوان تشریفاتی است و اصالت و شأنی ندارد. اما آن‌ها که روح جهان رسانه‌ای امروز را درک کرده‌اند می‌دانند که ارتباطات و روابط عمومی در همه زمینه‌ها از جمله در سینما که خود واجد هویت رسانه‌ای است چه جایگاه و کارکردهایی دارد. اگرچه ممکن است این نقش چنان که باید و شاید درست ایفا نشود یا دچار برخی کژکاردها شود اما ضرورت و کارآمدی آن قابل انکار نیست و به نظر می‌رسد در سینمای ما باید به شکل جدی‌تری درباره «روابط عمومی» سینمایی حرف زد و آن را با تعاریف و کارکردهای علمی‌اش تراز کرد. روابط عمومی به عنوان یک تخصص و دانش حرفه‌ای شناخته می‌شود که در ساحت سینما حساسیت بیش‌تری هم پیدا می‌کند.

در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان روابط عمومی در سینما را به سه گروه عمده تقسیم کرد. یکی روابط عمومی سازمان‌ها و مراکز سینمایی مثل روابط عمومی خانه سینما یا روابط عمومی موزه سینما؛ دوم روابط عمومی جشنواره‌ها و همایش‌های سینمایی مثل روابط عمومی فیلم فجر؛ و سوم روابط عمومی پروژه‌های سینمایی و به معنای دقیق‌تر روابط عمومی فیلم‌ها. مهم‌ترین کارکرد روابط عمومی‌های سینمایی را باید اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی دانست که با تولید و انتشار خبر درباره رخدادهای یک نهاد سینمایی صورت می‌گیرد. ضمن این‌که حلقه اتصال و مجاری ارتباط هر مرکز سینمایی با ارباب رجوعان خود روابط‌عمومی‌ها هستند.

در واقع روابط عمومی در سازمان‌های سینمایی مثل روابط عمومی سایر مراکز و نهادهاست که روش کاری آن تقریباً مشابه‌ست اما محتوای آن درباره مسائل و رخدادهای سینمایی است. در این ساختار معمولاً یک مدیر روابط عمومی وجود دارد با تعدادی کارمند و کارشناس که در درون یک سیستم اداری با سازوکارهای سازمانی فعالیت می‌کنند اما روابط عمومی فیلم‌ها فعالیتی موقت و فصلی است و غالباً متکی بر یک شخص به عنوان مسئول ارتباطات و روابط عمومی فیلم که تازگی‌ها به آن «مشاور رسانه‌ای» هم گفته می‌شود و به نظر می‌رسد عنوان باپرستیژتری است.

روابط عمومی فیلم‌ها را غالباً تهیه‌کننده مشخص می‌کند که اغلب از بین خبرنگاران سینمایی و فعالان رسانه‌ای این حوزه است. آن‌ها طبق قراردادی که با تهیه‌کننده دارند موظف‌اند از مرحله پیش‌تولید تا مرحله اکران و پساتولید در کنار پروژه باشند و چند کار را به موازات پیش ببرند؛ از جمله تهیه خبر درباره فرایند پروژه مثل این‌که چند درصد فیلم، فیلم‌برداری شده است و چه بازیگرانی در آن بازی می‌کنند یا کدام بازیگر به پروژه اضافه شده. همچنین تولید اخبار درباره زمان اکران فیلم یا سالن‌هایی که فیلم را به نمایش درمی‌آورند یا اعلام میزان فروش و اخباری از این دست. اما کار روابط عمومی فیلم‌ها به این‌جا ختم نمی‌شود. آن‌ها مسئول هماهنگی رسانه‌ها با عوامل تولید هستند. هماهنگی جهت مصاحبه با کارگردان و بازیگران یا هماهنگی برای تهیه پشت صحنه توسط رسانه‌ها. همچنین برگزاری نشست‌های خبری یا نقد و بررسی و مصاحبه و میزگردهای بعد از اکران و در عین نمایش فیلم. تأمین عکس پروژه برای مطبوعات و خبرگزاری‌ها. مجموعه این فعالیت‌های ارتباطی-رسانه‌ای در نهایت به معرفی و شناخت بهتر فیلم کمک می‌کند. در واقع اگر بخواهیم کارکرد روابط عمومی‌ها را خلاصه کنیم می‌توانیم به سه کارویژه مهم اشاره کنیم: 1- اطلاع‌رسانی و معرفی فیلم به افکار عمومی و رسانه‌ها (کارکرد آگاهی‌بخشی) 2- کمک به فروش بیش‌تر فیلم و رونق بخشیدن به گیشه (کارکرد اقتصادی) 3- نقد و بررسی و توجه منتقدان و محافل رسانه‌ای به اثر (کارکرد فرهنگی). روابط عمومی کارآمد و اثربخش می‌تواند به بهتر دیده شدن فیلم کمک کند و نقش مؤثری در مخاطب‌پذیری آن داشته باشد.

واقعیت این است که روابط عمومی فیلم در جهان رسانه‌ای امروز در یک موقعیت سهل و ممتنع قرار گرفته است؛ از یک سو انواع فناوری‌های رسانه‌ای و ظهور شبکه‌های اجتماعی، بستر تبلیغ و اطلاع‌رسانی را گسترده‌تر کرده و یک فیلم از امکان بیش‌تری برای پرزنت شدن برخوردارست؛ و از سوی دیگر فضای مجازی و شبکه اجتماعی به تولید اخبار کذب و غلط یا شایعه‌پراکنی هم دامن می‌زند و ممکن است از طریق حاشیه‌سازی، به جای کمک به نمایش و فروش بهتر فیلم، مانع و چالشی برای آن ایجاد کند. بنابراین مدیریت فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را هم باید به عنوان وظیفه جدید روابط عمومی فیلم‌ها در نظر گرفت تا در مواقع بحرانی با هوشمندی رسانه‌ای، از ظرفیت موجود به نفع پروژه استفاده شود. شاید خیلی از تهیه‌کنندگان گمان کنند که با وجود رسانه‌های مجازی دیگر نیازی به روابط عمومی نیست بی‌آن‌که بدانند روابط عمومی یک دانش و تخصص است و نیازمند تجربه و مهارت‌های رسانه‌ای تا بتواند از ظرفیت و ظرافت رسانه‌ها به نفع فیلم بهره ببرد.

با وجود فوایدی که روابط عمومی فیلم‌ها دارد این حرفه خالی از آسیب هم نیست. روابط عمومی‌ها در واقع وکیل مدافع و مُبلغ فیلم هستند و این از ذات پروپاگاندایی آن می‌آید، اما گاهی شاهد شیطنت‌های رسانه‌ای از سوی روابط عمومی فیلم‌ها هستیم که برای تبلیغ بیش‌تر فیلم و به‌اصطلاح بازارگرمی از مرز اخلاق حرفه‌ای عبور می‌کنند؛ یا سفارش نقدهای مثبت و برجسته کردن آن‌ها می‌تواند منجر به این شود که فیلم به‌درستی ارزیابی نشود. از این روست که یک منتقد سینما نمی‌تواند روابط عمومی فیلم باشد. ذات و کارکرد نقد فیلم و منتقد بودن با کارکرد روابط عمومی فیلم متفاوت و چه‌بسا در تضاد است. بنابراین وقتی یک منتقد سینما به دلایل مختلف از جمله مشکلات مالی مسئولیت روابط عمومی یک فیلم را به عهده می‌گیرد استقلال حرفه‌ای خود را زیر سؤال می‌برد حتی اگر نگاه مثبتی به فیلم داشته باشد.

از سوی دیگر روابط عمومی فیلم‌ها جهت خوشایند تهیه‌کننده و کارگردان نباید نقدها و یادداشت‌های منفی را از منظر آن‌ها پنهان کند یا نسبت به منتقدی که نگاه منفی به فیلم دارد دشمنی کند. از آن‌جا که غالباً روابط عمومی‌ها و خبرنگاران سینمایی و منتقدان زیر چتر رسانه قرار می‌گیرند و با هم تعامل دارند، ممکن است این نگرش‌ها موجب کدورت و سوءتفاهم‌های حرفه‌ای شود. در همین راستا باید گفت که روابط عمومی فیلم‌ها باید عدالت رسانه‌ای را رعایت و از رفاقت‌بازی در توزیع و ارسال خبر پرهیز کند. مدیر روابط عمومی یک فیلم باید امکان مساوی برای همه رسانه‌ها فراهم کند که خواهان دریافت اطلاعات یا مصاحبه با عوامل فیلم هستند. بدیهی است که روابط عمومی‌ها تلاش می‌کنند از ظرفیت رسانه‌های معتبرتر برای تبلیغ و معرفی فیلم خود استفاده کنند اما این نباید به این معنی باشد که آن‌ها در توزیع اطلاعات بین رسانه‌ها تبعیض قائل شوند. از این طرف نیز رسانه‌ها باید روابط عمومی یک فیلم را به عنوان مرجع رسانه‌ای آن اثر به رسمیت بشناسند و آن‌ها را دور نزنند؛ همان طور که خود تهیه‌کنندگان و صاحبان فیلم نباید به روابط عمومی به عنوان یک پست تشریفاتی نگاه کنند.

روابط عمومی فیلم‌ها از یک سو نیازمند پذیرش و به رسمیت شناخته شدن جایگاه حرفه‌ای خود هستند و باورمندی به نقش‌هایی که آن‌ها در موفقیت یک فیلم ایفا می‌کنند و از طرف دیگر نیازمند حرفه‌ای‌تر شدن و پرهیز از حاشیه‌هایی که ممکن است خودشان را به حاشیه ببرند. کارآمد شدن روابط عمومی فیلم مستلزم نگاه تخصصی به این حرفه است و این‌که هر خبرنگار تازه‌کار یا کسی که صرفاً خبرنگار سینمایی است نمی‌تواند یک روابط عمومی سینمایی حرفه‌ای هم باشد و این حرفه به تجربه و هنر نیاز دارد.

 

کانال تلگرام ماهنامه سینمایی فیلم:

https://telegram.me/filmmagazine

آرشیو

فیلم خانه ماهرخ ساخته شهرام ابراهیمی
فیلم گیج گاه کارگردان عادل تبریزی
فیلم جنگل پرتقال
fipresci
وب سایت مسعود مهرابی
با تهیه اشتراک از قدیمی‌ترین مجله ایران حمایت کنید
فیلم زاپاتا اثر دانش اقباشاوی
آموزشگاه سینمایی پرتو هنر تهران
هفدهمین جشنواره بین المللی فیلم مقاومت
گروه خدمات گردشگری آهیل
جشنواره مردمی عمار
جشنواره انا من حسین
آموزشگاه دارالفنون
سینماهای تهران


سینمای شهرستانها


آرشیوتان را کامل کنید


شماره‌های موجود


نظر شما درباره سینمای مستقل ایران چیست؟
(۳۰)

عالی
خوب
متوسط
بد

نتایج
نظرسنجی‌های قبلی

خبرنامه

به خبرنامه ماهنامه فیلم بپیوندید: