فصل جوایز آغاز شده است و از چند هفته قبل انجمنها و محافل هنری مختلف، کار انتخاب بهترینهای سال 2017 را شروع کردهاند. حالا نگاهها به دو مراسم بزرگ و جنجالی اسکار و گلدن گلوب است. آکادمی اسکار هفتهی قبل خودی نشان داد و در مرحله اول انتخاب بهترین فیلم خارجیزبان، نام نُه فیلم را در قالب فهرست کوتاه اولیه اعلام کرد که سهم آسیا و خاورمیانه سهتا و نصفی است! نصفی به خاطر فاتح آکین فیلمساز ترکتباری که فیلمش از سوی آلمان به آکادمی معرفی شده است.
سه فیلم دیگر محصولاتی از آفریقای جنوبی، سنگال و لبنان هستند. هیچ فیلمی از آسیای دور و نزدیک نتوانست وارد فهرست نیمهنهایی شود و همین سه فیلم هم رقبای سرسختی از روسیه (بیعشق،آندری زویاگینتسف) و مجارستان (در باب جسم و روح، ایلدیکو انیدی) دارند. لبنان در حالی نامزد شده است که همسایه متخاصم هم فیلمی در این بخش دارد. به صورت طبیعی لبنانیها امیدوارند از یک سو فیلم منتخبشان به مرحلهی نهایی برسد و از سوی دیگر، فیلم اسراییلی در دور بعدی حذف شود.
آکادمی نُه فیلم نامزد را در سه روز دوازدهم تا چهاردهم ژانویه برای اعضایش نمایش میدهد تا آنها بتوانند یک بار دیگر (و با دقت بیشتری) به تماشای فیلمهایی بنشینند که قرارست در رقابت نهایی شرکت داشته باشند. آکادمی از اعضا درخواست کرده است که حتماً فیلمها را قبل از رأی دادن ببینند. اما موضوعی که بیشتر توجه محافل هنری را جلب کرد، ناکامی فیلمهایی است که پیشبینی میشد نامشان در این فهرست باشد از جمله آنها اول پدرم را کشتند (آنجلینا جولی) از کامبوج و تپشها در هر دقیقه (روبن کامپیلو) از فرانسه. عموم منتقدان این دو فیلم را تحسین کردهاند و نام آنها در بین انتخابهای حداقل پنج انجمن منتقدان به چشم میخورد. این در حالی است که در چند سال اخیر، انتخاب بهترین فیلم خارجیزبان چندمرحلهای شده است تا فیلمها با تبعیض کمتری روبهرو شوند؛ این سیستم از سال 2007 اعمال شد ولی هنوز رضایت عمومی حاصل نشده است. در آن سال بعد از آن که درامهای تحسینشدهی چهار ماه، سه هفته و دو روز (کریستیان مونجیو) و نور نهفته (کارلوس ریگاداس) نتوانستند به فهرست نهایی نامزدها راه پیدا کنند، آکادمی به فکر راه چاره افتاد.
توهین که با نام پرونده شماره 23 هم شناخته میشود، از تولیدهای جنجالی سینمای لبنان است که با مشارکت فرانسه ساخته شد؛ درامی اجتماعی به کارگردانی زیاد دویری که اولین نمایش عمومیاش در جشنواره ونیز، با واکنش گرم منتقدان بینالمللی همراه شد و کامل الباشای فلسطینی برای آن جایزه بهترین بازیگر مرد را برنده شد. عادل کرم در نقش تونی، یک مسیحی لبنانی، درگیری لفظی شدیدی با یاسر کارگر مهاجر فلسطینی (الباشا) پیدا میکند و این سرآغاز یک ماجرای حقوقی است که چیزی جز خشونت و توجه عمومی در پی ندارد. نکته طنز اینجاست که رقیب اسراییلی فاکسترات در همین جشنواره ونیز، جایزه بزرگ شیر نقرهای هیأت داوران را گرفت! بازگشت دویری به لبنان هم با جنجال همراه شد. او در یک مصاحبه مطبوعاتی اعلام کرد در بدو ورود به فرودگاه بیروت از سوی نظامیان بازداشت و گذرنامهاش ضبط شد؛ و تلاش شد فیلمش توقیف شود. البته دلیل بازداشت و بازجویی دویری، فیلمبرداری صحنههایی از فیلم قبلیاش حمله در خاک اسراییل عنوان شد! طبق قوانین لبنان، شهروندان به دلیل جنگ با نیروهای اشغالگر، از سفر به اسراییل منع شدهاند. دویری پس از بازجویی آزاد شد و اتهامی علیه او مطرح نشد اما عقیده داشت این بازداشت چندساعته و پخش خبرهایش، میتواند بر اکران توهین تأثیر منفی داشته باشد؛ که این طور نشد. اما روزنامههای لبنانی هم دویری را مورد نکوهش قرار دادند و از او خواستند از مردم لبنان عذرخواهی کند. حتی پیئر ابی صعب در روزنامه «الاخبار» نوشت: «زیاد دویری به خاطر سفرت به اسراییل عذرخواهی کن! امروز دویری همراه با فیلم تازهاش سوار بر اسب سفیدی از ونیز میآید و لابد انتظار دارد او را روی شانههایمان بگذاریم و مثل یک فاتح به او خوشامد بگوییم. اما جرم او را پوشش نخواهیم داد.» دویری گفت از سال 2012 و ساخت حمله چند بار به لبنان پرواز کرده و کسی مانع ورودش نشده بود. حمله داستان جراح عربی مقیم اسراییل است که میفهمد همسرش در یک عملیات انتحاری شرکت داشته است. نمایش عمومی فیلم در سال 2013 در لبنان ممنوع شد. جالب اینکه غطاس خوری وزیر فرهنگ لبنان در حمایت از دویری صحبت کرد و او را یک فیلمساز بزرگ لبنانی لقب داد که در سراسر جهان مورد تقدیر قرار گرفته است.
فلیسیتی از سنگال، داستان زن جوانی به همین نام است که با آواز خواندن در محافل عمومی گذران زندگی میکند. بیماری فرزند کوچکش فلیسیتی، چالشهای سختی را پیش روی او قرار میدهد. آلن گومیس کارگردان فیلم میگوید او و همکارانش هم مثل فلیسیتی با چالشهای زیادی در فیلمسازی روبهرو هستند و چالشهایشان شبیه همان نمونههایی است که بقیه فیلمسازان دنیا هم با آنها سروکار دارند. او اظهار امیدواری میکند فیلمش راه آشنایی تماشاگران خارجی با محصولات سنگالی را فراهم کند. این اولین بار است که سنگال فیلمی به مراسم اسکار میفرستد و در اولین قدم، با موفقیت بزرگی روبهرو شده است. فلیسیتی در جشنواره برلین، جایزه بزرگ هیأت داوران را گرفت.
زخم (جان ترِنگوو) از آفریقای جنوبی اولین بار در جشنواره ساندنس به نمایش درآمد؛ فیلمی که با داستان و پرداخت مستندگونهاش تماشاگران خاص خود را خواهد داشت و نمیتوان بهراحتی با آن ارتباط برقرار کرد. شخصیت محوری همراه با چند نوجوان راهی سفری به کوهستان میشود. او رازی مگو دارد که در طول سفر فاش میشود و عشق ممنوعش، او را در مواجهه با بقیه قرار میدهد.
امسال 92 کشور فیلمهایشان را برای رقابت در رشتهی بهترین فیلم خارجیزبان عرضه کردند. پنج نامزد نهایی این فهرست، 23 ژانویه (3 بهمن) همراه با بقیه نامزدها معرفی خواهند شد. مراسم اسکار هم چهارم مارس در دالبی تیاتر لسآنجلس برپا میشود. شبکه تلویزیونی «ایبیسی» امتیاز پخش زنده مراسم را در اختیار دارد و بیش از 225 کشور دیگر نیز این مراسم را به صورت زنده پخش خواهند کرد.