تکلیف تماشاگران در دوران پسا کرونا

کرونا هم سالن‌های نمایش را تعطیل کرد و هم کار فیلم سازی و تولید فیلم را متوقف. هنوز معلوم نیست سالن‌های سینما چه زمانی دوباره باز خواهند شد و شرایط فیلم دیدن در دوران پسا کرونا چه خواهد بود. اما اهل فن هر روز پرسش‌های تازه‌ای را در رابطه با شرایط تازه مطرح کرده و به دنبال پاسخی برای آن هستند. یکی از مهم‌ترین این پرسش‌ها این است که در دوران و شرایط جدید، تماشاگران سینما دوباره به سالن‌های تاریک نمایش برمی‌گردند یا نه. طرفداران سینما سن و سال و جنسیت خاصی ندارند و نوع درآمدشان با هم متفاوت است. حالا این جمعیت عظیم با این گرایش‌های متنوع در برابر بازگشایی سینماها چه واکنشی از خودشان نشان خواهند داد؟ گفته می‌شود کهنسالان را نمی‌توان به راحتی به سالن‌های تاریک نمایش کشاند و باز هم گفته می‌شود آن‌ها بیشتر دوستدار تماشای محصولات هنری هستند. اما نبض سینما در تولیدات انبوهی می‌زند که جنبه سرگرمی دارند و مخاطبانشان بین 18 تا 35 سال سن دارند. این نکاتی است که موضوع جمعیت شناسی در رابطه با نیاز به سینما رفتن را مطرح می‌کند و می‌پرسد کووید-19 چه بلایی بر سر سنت فیلم تماشا کردن در سالن‌های تاریک نمایش خواهد آورد.

نه تنها هالیوود که بقیه صنعت سینما در کشورهای مختلف، وسوسه تولید فیلم برای جوانان هستند. اما زمانی که صحبت از بازار نمایش محصولات سینمایی می‌شود، نمی‌شود بقیه گره‌های سنی را حذف کرد و درنظر نگرفت. بزرگسالان و کهنسالان امروزی همان جوانان قدیمی و دیروزی هستند که سالن‌های نمایش را پر کرده و به صنعت فیلم‌سازی رنگ و بو و رونق می‌دادند. به همین خاطر است که طی دهه گذشته، شاهد ظهور یک ژانر کامل از فیلم‌هایی بوده‌ایم که جمعیت سن و سال‌دار را هدف گرفته‌اند. کارهای موفق و پرفروشی چون بهترین هتل عجیب و غریب ماریگولد، باشگاه کتاب و کار مشترک مریل استریپ و تامی لی جونز hope springs از جمله این آثار هستند. طبق اعتراف تهیه کنندگان سینمایی و برسی‌های رسمی، 41 درصد از بلیط‌های فروخته شده سال 2019 در گیشه نمایش در آمریکای شمالی اختصاص به تماشاگران 40 سال و بالای آن دارد. اما حالا که صحبت‌هایی مبنی بر بازگشایی مجدد و آرام سالن‌های سینما در آمریکا و دیگر نقاط دنیا شنیده می‌شود، پرسش اصلی این است: آیا طرفداران کهنسال سینما و فیلم‌های سینمایی (که به گفته پزشکان بیش‌تر از بقیه در معرض خطر ابتلا به بیماری کووید 19 هستند) دوباره به سالن‌های نمایش فیلم برمی‌گردند؟

زمانی که گروه تحقیقی دیاناتا از تماشاگران سینما در 11 کشور دنیا (و از جمله آمریکای شمالی) این سوال را پرسید که آیا تمایلی برای بازگشت به سالن تاریک سینما دارند یا نه، متوجه فاصله بسیار زیادی شد که در بین نسل‌های مختلف وجود دارد. 60 درصد پرسش شوندگان که 25 و کمتر از آن سن داشتند، تنها گروهی بودند که قاطعانه گفتند به مجرد بازگشایی سالن‌های نمایش به دیدن فیلم‌های تازه خواهند رفت. افراد بالای 25 سال، به اندازه گروه دیگر از خود اشتیاق نشان ندادند و گفتند حضورشان در سالن‌های سینما به آرامی و با تانی خواهد بود. حتی جواب برخی هم قاطعانه این بود: «اصلا پایم را داخل سالن نمایش نخواهم گذاشت!» در بین جمعیت بالای 55 سال آمریکای شمالی که با عنوان بیبی بومرز شناخته می‌شوند (افراد متعلق به نسل بعد از جنگ جهانی دوم که دوران ازدیاد زادوولد در این کشور بود)، حدود دو سوم اعلام کردند عجله چندانی برای آشتی و بازگشت به سالن‌های نمایش را ندارند. در انگلستان نظرخواهی حکایت از حضور 65 درصدی تماشاگران جوان در سینماها می‌کند و سهم افراد سن و سال‌دار، حدود 35 درصد است. بیبی بومرها هم سهمی 14 درصدی دارند.

تحلیل‌گران اقتصادی سینما روی این نکته تاکید می‌کنند که زمان بحث درباره جمعیت شناسی در ارتباط با تماشای فیلم، باید متوجه این موضوع بود که سن و سال تماشاگران ارتباط مستقیمی با نوع فیلم‌هایی دارد که به روی پرده سینماها می‌روند. به گفته تحلیل‌گران، تاثیر بزرگ میزان سن تماشاچی بر روی حال و هوای فیلم‌هایی که اکران عمومی می‌شوند، غیرقابل انکار است. برای همین، بعد از بحران بزرگی که دامن بشریت را گرفته و زندگی عمومی را در تمامی سطوح درگیر خود کرده، میزان موفقیت یا عدم موفقیت هر فیلمی ارتباط مستقیم با نوع تماشاگران و سن و سال آن‌ها دارد. مینال مودا تحلیل‌گر یکی از گروه‌های محقق در این رابطه می‌گوید: «اگر داده‌ها و اطلاعات می‌گوید دو سوم تماشاگران شما جوانان 25 و نزدیک به آن هستند، طبیعی است که بخواهید با نمایش عمومی فیلم‌های جدید کارتان را شروع کنید. آن‌ها علاقه‌ای به تماشای فیلم‌های قدیمی‌تر و یا اکران دوم ندارند.»

این در حالی است که بسیاری از کارشناسان و اهل فن، بر این باورند که هنوز نمی‌توان نسخه‌ای برای نوع نمایش عمومی فیلم‌ها پیچید و باید منتظر ماند و دید که در عمل چه اتفاقاتی قرار است بیفتد. برخی از آنان صحبت از یک دور زمانی یک ساله کرده و عقیده دارند باید در عمل نوع اکران عمومی فیلم‌ها را تجربه کرد.

زمانی که صحبت نوع نمایش عمومی فیلم‌ها به جایی مثل ژاپن می‌رسد، اوضاع کمی عوض می‌شود. گفته می‌شود کووید-19 بیش‌ترین تاثیر منفی سینمایی خودش را بر این کشور آسیایی، سنت فیلم دیدن آن و دوستداران کهنسال تولیدات سینمایی گذاشته است. آمارهای رسمی حکایت از آن می‌کند که ژاپن پیرترین گروه سینمایی تماشاچی فیلم را دارد. تازه‌ترین گزارش رسمی دولتی که سپتامبر 2019 منتشر شد، جمعیت جوان کشور را 28 درصد کل جمعیت کشور اعلام کرد. این بالاترین رقم رشد معکوس جمعیت در کل دنیاست. تاکاشی آسای یکی از توزیع کنندگان بزرگ فیلم در ژاپن می‌گوید سینمای مستقل خود را اول ژوئن بازگشایی کرد، اما طرفداران کهنسال سینما هیچ استقبالی از این بازگشایی نکردند. به گفته او: «معمولا روزهای میانی هفته، بین 60 تا 70 درصد تماشاگران ما افراد بالای 60 سال هستند. آن‌ها بیشتر صبح یا عصر به دیدن فیلم‌ها می‌آیند. آن‌ها کسانی هستند که هم وقت برای فیلم دیدن دارند و هم پول برای خرید بلیط. اما رسانه‌ها در این‌جا و در رابطه با خطر کووید-19 اطلاع رسانی بسیار قوی کرده‌اند و از جدی بودن بیش‌تر آن برای کهنسالان حرف زده‌اند. پیچ هر رادیو و تلویزیونی که باز می‌کنید، در حال هشدار دادن به پیرهاست که زمان خروج از خانه خیلی مراقب خودشان باشند. حتی آن‌ها را دعوت به در خانه ماندن می‌کنند. این مسئله باعث وحشت آن‌ها برای بیرون رفتن از خانه می‌شود. طبیعی است که در خانه می‌مانند و از حضور در محیط‌های عمومی هم‌چون سینما حذر می‌کنند.»

در جایی مثل دانمارک اما اوضاع برعکس و امیدوار کننده بوده است. فردریک مالینگ جوول سرپرست اتحادیه توزیع کنندگان کشور، به این موضوع اشاره می‌کند که موفقیت اخیر زنان کوچک باعث دلگرمی آنان شده است. این درام تاریخی اولین فیلم تازه‌ای است که بعد از شیوع ویروس کرونا در این کشور اسکاندیناوی اکران عمومی شده است. سینماهای کشور حدود یک ماهی است که دوباره بازگشایی شده‌اند. ترتیب‌دهنده اکران عمومی زنان کوچک باشگاه فیلمی است که متوسط سن تماشاگران آن 55 و بالای آن است. جوول می‌گوید: «اگر تماشاگران سن و سال‌دار این اطمینان را کسب کرده‌اند که سالن‌های نمایش امن و بی‌خطر هستند، این نشانه خوبی به حساب می‌آید. مسولان دانمارکی توانسته‌اند ویروس را به خوبی مهار کنند. همه می‌دانند که با خطر کم‌تری روبرو هستند. برای همین وقتی به مردم گفته شد سالن‌های نمایش فیلم امن هستند، آن‌ها حرف دولتمردان را باور کردند. فکر نمی‌کنم در کشوری مثل انگلستان این اطمینان وجود داشته باشد و مردم باور کرده باشند سالن‌های نمایش امن است و می‌توانند دوباره به آن‌ها برگردند.»

ریچارد پارکز از سینماداران شمال انگلستان، همین حرف را به صورت دیگری بیان می‌کند:« چالش اصلی که با آن روبروییم این است که تماشاگران سن و سال‌دار را مطمئن کنیم که سینماها مکان‌هایی امن برای حضور در آن هستند. پرسش اصلی این است که چگونه این اطمینان را در دل آنان ایجاد کنیم.»

کانال تلگرام ماهنامه سینمایی فیلم:

https://telegram.me/filmmagazine