همکاری سینمایی دو کشور بزرگ و پرقدرت قاره آسیا یعنی چین و ژاپن، با واکنشهای متفاوتی روبهرو شده است؛ اتفاقی که به دنبال استراتژی جدید ژاپنیها برای ایجاد یک همکاری منطقهای صورت گرفته است. در این رابطه که چند وقتی است خبر غیررسمی آن منتشر شده بود، یک کنفرانس مشترک خبری هم برگزار شد.
در این همکاری از تولید محصولات مشترک تا نمایش عمومی فیلمهای طرف مقابل پیشبینی شده است. یاسوتوشی نیشیمورا از مسئولان رسمی ژاپنیها میگوید این صحبتها از دسامبر سال گذشته آغاز شدند و بهتازگی اخبار آن به اطلاع عموم رسیده است. به گفتهی او، دو طرف در اولین قدم یک «تفاهمنامهی کلی» را امضا کردهاند و بهزودی قراردادهای رسمی این همکاری هم امضا خواهد شد. هنوز زمانی برای پایان گفتوگوها مشخص نشده است و این مذاکرهها همچنان ادامه دارند.
در این میان، ژاپنیها اعلام کردهاند که قرارداد دوطرفهشان با چینیها به قراردادهای اخیر آنها با دیگر کشورهای منطقه شباهتی ندارد و جنبههای بیشتری را در بر میگیرد. در سوی دیگر چین هم اخیراً با گسترش فعالیتهای هنریاش چند قرارداد همکاری با کشورهای استرالیا، کانادا، فرانسه، هند، آفریقای جنوبی و انگلستان امضا کرده است.
اما امضای قرارداد همکاری سینمایی چین با ژاپن، هم از نظر سیاسی و هم از جهت هنری و فرهنگی، اهمیت بسیار زیادی دارد؛ اهمیت این موضوع به تاریخچهی منطقهی هندوچین برمیگردد. در واقع همیشه به دلیل تنشهای سیاسی بین دو کشور، امضای قرارداد همکاری ژاپن و چین موضوعی دور از انتظار به نظر میرسید؛ بهخصوص که هیچیک از دو طرف میل چندانی به بازنگری در روابط تیرهشان نشان نمیدادند و به همین دلیل، تصور همکاریهای مشترک آنها واقعاً دور از تصور بود. به همین خاطر بود که پخش تنها ده دقیقه از افسانهی گربه شیطانی ساختهی چن کایگه در جشنواره بینالمللی فیلم توکیو، یک همکاری کمیاب بین چین و ژاپن ارزیابی شد! البته چنین همکاریهای کوچکی بین هنرمندان دو طرف کموبیش جریان داشته است و حتی بخشی از هزینههای تولید این فیلم را هم ژاپنیها تأمین کردند.
در شروع کار، تعدادی از فیلمهای موفق و پرسروصدای دو کشور در سینماهای طرف مقابل اکران خواهند شد؛ و بدیهی است که نمایش عمومی و وسیع این فیلمها به درک بهتر ملتهای دو طرف از یکدیگر کمک خواهد کرد. البته مدیران سینماهای چین کمی زودتر از سیاستمداران و مدیران فرهنگی وارد عمل شدند و داوطلبانه (و در حد توانشان!) یکیدو فیلم ژاپنی را به نمایش گذاشتند. اما بر اساس قرارداد جدید، این اکرانها شکلی مدون و دنبالهدار به خود میگیرند.
طبق برنامه در ماه دسامبر 2017 فیلمهای یک ستاره زیبا (دیهاچی یوشیدا) و درخشش (نائومی کاواسه) در سینماهای سه شهر شانگهای، شِنژِن و کونمینگ چین روی پرده میروند. در سوی دیگر هم سه فیلم چینی در ماه مارس 2018 در سه شهر توکیو، اوساکا و ناگویای ژاپن اکران خواهند شد.
قرار است جشن چهلوپنجمین سال برقراری روابط سیاسی چین و ژاپن هم رنگوبوی سینمایی داشته باشد. در این خصوص طرف چینی برای اکران گستردهتر محصولات عامهپسند و تجاری در ژاپن اعلام آمادگی کرده و برای مثال، برنامهی ویژهاش برای پخش اکشن گرگهای سلحشور2 را اعلام کرده است. شرکت پخش فیلم ژاپنی «کادوکاوا» عرضهی این فیلم را در سینماهای کشور یک پدیدهی هنری و فرهنگی غیرمتعارف ارزیابی کرده است. طی ماههای آینده، دو فیلم شکار انسان (جان وو) و افسانهی گربه شیطانی هم در سطح وسیعی روی پرده سینماهای ژاپن میروند. اکران این دو فیلم از این نظر حائز اهمیت است که داستانهایشان را از دو رمان ژاپنی گرفتهاند.
تسوگوهیکو کادوکاوا مدیر شرکت «کادوکاوا» که شریک ساخت فیلم کایگه هم بوده، میگوید: «سال قبل انیمیشن ژاپنی نام تو در چین نزدیک به 10 میلیارد ین (88 میلیون دلار آمریکا) فروش کرد. این موضوع برای همهی ما در ژاپن یک شگفتی بزرگ بود که ظرفیت بالای بازار چین را نشان داد. در طی سالهای گذشته، دولت چین اجازه نمایش عمومی 14 فیلم ژاپنی را در چین داده است. این باعث خشنودی است و باید کاری کنیم که این رقم برای هر دو طرف افزایش یابد.»
از این رو، شرکتهای فیلمسازی ژاپنی برای نمایش سریع و بیواسطهی فیلمهایشان در چین بلافاصله بعد از نمایش عمومی آنها در کشورشان اعلام آمادگی کردهاند. به هر حال تحلیلگران هم میگویند بیتردید این همکاری خون تازهای را در رگهای اقتصاد دو کشور جاری خواهد کرد چرا که صنعت سینمای این دو کشور با موفقیتهای داخلی پرشماری در سالهای اخیر روبهرو شده است. این محصولات بومی مشتریان فراوانی در بین تماشاگران داخلی دارند و رقابت خوبی را هم با بلاکباسترهای هالیوودی تجربه میکنند که در نهایت به رونق صنعت سینمای این کشورها انجامیده است. به همین دلیل، همکاری تازه این کشورها که مشترکات فرهنگی و اجتماعی زیادی دارند، میتواند موفقیتهای مالی بیشتری را هم برای دو طرف به ارمغان بیاورد.
در این بین، نظر برخی از تحلیلگران سینمایی این است که صنعت سینمای ژاپن برنده اصلی و نهایی این ارتباط فرهنگی تازه خواهد بود. رخدادها حکایت از آن دارند که تماشاگران چینی در مقایسه با ژاپنیها، اشتیاق بسیار بیشتری برای دیدن فیلمهای طرف مقابل دارند. دلیل اصلی این موضوع هم، عامهپسندتر بودن فیلمهای ژاپنی است. هنرمندان ژاپنی خوب بلدند داستانهایشان را به زبانی شیرینتر و مردمپسندتر روایت کنند. در همین رابطه است که برای تولیدهای ژانر ترسناک ژاپنی، پیشبینی موفقیت بالایی در گیشهی سینماهای چین میشود. در چین هنوز سنت ساختن فیلمهای ترسناک راه نیفتاده است و دیدگاه قدیمی کمونیستی که ساخت این نوع فیلمها را مذموم میداند، مانع از تولید چنین فیلمهایی شده است. البته هنوز هم معلوم نیست که مسئولان چینی اجازه نمایش عمومی آثار سینمای وحشت ژاپنیها را در سینماهای کشورشان صادر کنند، اما اگر چنین اتفاقی بیفتد، ژاپنیها میتوانند جشن بزرگی به راه بیندازند و امیدوار باشند که دور رقابت را از دست رقبای هالیوودی خود بگیرند.