با این‌که کشوری تحت اشغال است و مبارزه کار هر روز مردمانش است، اما سینمایی قوی و استخوان‌دار دارد. اغراق نیست اگر گفته شود فلسطینی‌ها بهترین و مطرح‌ترین صنعت سینما را در کل منطقه خاورمیانه و در بین تمام کشورهای عرب‌زبان دارند. این در شرایطی است که در نقشه جغرافیایی، حتی کشور مستقلی به نام فلسطین دیده نمی‌شود!
در حالی که کل کشورهای ثروتمند عربی توان تولید یکی‌دو فیلم سینمایی را در طول سال ندارند (البته باید مصر را مستثنا کرد) سینمای فلسطین تا به حال دو بار نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان سال شده است. اینک بهشت و عمر در سال‌های 2006 و 2014 موفق شدند به دور نهایی و اصلی رقابت راه پیدا کنند. فلسطین امسال شکار روح رائد عندونی را به اسکار فرستاده است که صاحب‌نظران پیش‌بینی موفقیت مشابهی را برای این درام پرتنش اجتماعی می‌کنند. قبل از این نمایش فیلم در چند جشنواره معتبر و درجه یک بین‌المللی، موفقیت‌های زیادی نصیب سازندگانش کرده است.
تجربه تهیه‌کنندگی چه‌گونه بود؟
بستگی به این دارد که منظورمان از «تهیه‌کننده» چیست. تولید فیلم در منطقه شامل فیلم‌های تجاری و عامه‌پسند، سریال و «فیلم‌های ویترینی» می‌شود. ارزش این فیلم‌ها در سودی است که به همراه می‌آورند. این ویژگی تجاری تولیدات عربی در ذهن مردم محلی نقش بسته است. اما اگر به سینما به عنوان یک فرم هنری و فرهنگی نگاه کنیم، وسیله‌ای است برای این‌که خاطرات و حافظه آدم‌ها را حفظ کند. باید ببینیم چه انگیزه‌ای تهیه‌کننده را به سمت تولید فیلمی سوق می‌دهد. شاید فلسطین کشور راهبر در این منطقهاست، زیرا هیچ صنعت فیلم‌سازی در فلسطین وجود ندارد. به همین دلیل، وقتی فلسطینی‌ها شروع به ساختن فیلم می‌کنند، این کار را مستقل و با فیلم آماتور شروع می‌کنند. شرایط وحشتناک زندگی در فلسطین هم نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری تولیدات سینمایی داشته است. واقعیت‌های سخت و نابرابر در فلسطین، پرسش‌هایی را مطرح و تضادهایی را خلق می‌کنند که ما فلسطینی‌ها را به سمت سینمایی پرسشگر سوق می‌دهند.
سینما را از جایی نیاموختم، آن را از زندگی یاد گرفتم. داستان من هم شبیه بسیاری از فلسطینی‌های دیگر است. در رشته «بیزنس منیجمنت» تحصیل کردم. اما قبل از فارغ‌التحصیلی راهی زندان شدم. به مجرد آزادی انتفاضه رخ داد. راهی کوچه‌ها و خیابان‌ها شدم و از حوادث انتفاضه عکس گرفتم. این اولین تماس و برخوردم با دوربین و سینما بود. بعد از آن کارم را به عنوان تهیه‌کننده و فیلم‌ساز شروع کردم. اما اشتیاقم به سینماست که به من انگیزه کار می‌دهد، نه تحصیلاتم در این زمینه. فیلم‌سازی مثل یک معادله ریاضی نیست. اگر آن را درست مورد استفاده قرار دهید، می‌توانید فیلم‌های موفقی بسازید. فیلم‌سازی استعداد، شوق و شور و حس‌وحال والایی می‌طلبد. در رابطه با سرمایه‌گذاری هم باید بگویم چند جوان فیلم‌ساز تصمیم می‌گیرند با سرمایه‌هایی اندک فیلم‌های‌شان را بسازند. آن‌ها با دوربین‌های کرایه‌ای و داوطلبانی که مجانی کار تدوین را انجام می‌دهند، سرمایه فیلم‌های‌شان را تأمین می‌کنند. البته راه‌هایی مثل پیش‌فروش فیلم به شبکه‌های تلویزیونی بین‌المللی یا بهره‌گیری از سرمایه‌های خارجی هم هست. اما متأسفانه تنها سرمایه‌گذاری‌های سینمایی در کشورهای عربی، صرف برگزاری جشنوارها می‌شود و نه کار فیلم‌سازی. درآمد و عایدی دولت‌ها باید صرف ملت‌ها شود. فقدان حمایت از هنر، تنها و تنها مربوط به سیاست است. سینمای مستقل بر پایه آزادی بیان شکل گرفته است و حکومت‌های کشورهای عربی فقط از صداهایی حمایت می‌کنند که به طرفداری از آن‌ها برمی‌خیزند. این وضعیت باید تغییر کند.
کارتان را با تهیه‌کنندگی آغاز کردید و در سال 2005 با «بدون آمادگی»/ Improvisation به جمع فیلم‌سازان پیوستید. این فیلم نه‌تنها نقطه عطفی در زندگی شما که نقطه عطفی در تاریخ مستندسازی فلسطین شد. اگرچه این فیلم درباره کشوری تحت اشغال است اما آرمان فلسطینی‌ها را از یک منظر سیاسی نمایش نمی‌دهد و به همین خاطر، شبیه دیگر فیلم‌های مشابه نیست. ایده فیلم از کجا آمد؟
برخی فیلم‌سازان فلسطینی فیلم می‌سازند تا خودشان را خالی کنند. به جای سنگ‌پراکنی به سمت یک گشت اسراییلی، آن‌ها در فیلم‌های‌شان به ماشین‌های گشتی اسراییلی حمله می‌کنند. اما هنر سینما در این باره نیست. هنر فیلم‌سازی هنر داستان‌سرایی است. شما می‌توانید یک داستان را به هزار زبان و شیوه متفاوت بیان کنید. شرایط سخت زندگی و ظهور سینمای فلسطین با شروع تولیدات سینمایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین (پی ال او) سینمای فلسطین را به یک سینمای شعاری تبدیل کرده است. البته نمی‌خواهم اهمیت تولیدات این سازمان را زیر سؤال ببرم. آن فیلم‌ها بخش مهمی از اعتراض فلسطینی‌ها را شکل دادند و کمک کردند فلسطینی‌ها متوجه این نکته مهم شوند که فیلم و سینما باید ذهن را به چالش بکشد و به شعور متوسل شود. بنابراین، ما باید از شعارها پرهیز کنیم و خودمان را درون جزییات غرق کنیم. این فیلم‌ها باید منعکس‌کننده بخش شخصی داستان باشند تا طرح شعارهای کلی و عمومی.
هدف‌تان بیش‌تر تهیه‌کنندگی است یا کارگردانی؟
آمادگی کار در هر زمینه‌ای را دارم که مرا به هیجان بیاورد. پس هر چیزی ممکن است. شاید کمی از تهیه‌کنندگی فاصله بگیرم. برادرم یک شرکت فیلم‌سازی جمع‌وجور در رام‌الله دارد. خودم نیز با همراهی همسرم شرکت فیلم‌سازی‌ام را راه انداخته‌ام.
کانال تلگرام ماهنامه سینمایی فیلم:
