آب را گل نکنیم

سینمای چین که در داخل کشور با رشد روزافزون موفقیت محصولات بومی روبه‌روست، در سطح بین‌المللی هم با موفقیت‌ و دریافت جوایز اصلی جشنواره‌های معتبر به کارش ادامه می‌دهد. فنگ ژیائوگنگ جدید‌ترین فیلم‌ساز چینی است که با تازه‌ترین فیلم خود با عنوان من مادام بوواری نیستم موفق به دریافت جایزه بزرگ جشنواره سن‌سباستین اسپانیا شد. این جایزه توجه تماشاگران و منتقدان بین‌المللی را بیش‌تر از گذشته به سینمای چین جلب کرده است. به گفته‌ی اهل فن، همه می‌خواهند چیزهای بیش‌تری درباره سینمای چین، وضعیت حاضر آن و فیلم‌هایی بدانند که در این دوره و زمانه در آن تولید می‌شوند.
فنگ ژیائوگنگ می‌گوید: «بازار چین عالی است و شاید نتوان وضعیت بهتری را برایش تصور کرد.» با این وجود او بلافاصله به این موضوع هم اشاره می‌کند که سرمایه‌گذاران در حال «گل‌آلود کردن آب» هستند. البته او در این شرایط هم فیلمش را با دردسر و مشکل کم‌تری ساخته و از این نظر، فیلم‌ساز خوش‌شانسی بوده است.
در من مادام بوواری نیستم فن بینگ‌بینگ ستاره‌ی سرشناس چینی در نقش زن جوانی ظاهر شده است که با یک مشکل بزرگ و به‌ظاهر لاینحل روبه‌رو می‌شود. او پس از آن که از سوی همسر سابق خود تلکه می‌شود، در جست‌وجوی عدالت تا بالاترین سطوح حکومتی پیش می‌رود و کارش را دنبال می‌کند. برخی منتقدان چینی، وضعیت فیلم‌سازان این کشور را به شخصیت مرکزی فیلم تشبیه می‌کنند و می‌گویند آن‌ها برای احقاق حقوق خویش مجبورند مثل این زن، به هر دری بزنند تا به حقوق‌شان دست پیدا کنند.
ژیائوگنگ درباره فیلمش این طور توضیح می‌دهد: «داستان بسیار جالبی دارد که پر از بذله‌گویی است. اما خمیره و ماهیت سیاسی فیلم که در لایه‌ی زیر داستان جریان دارد، پیدا کردن سرمایه و سرمایه‌گذار را با مشکل روبه‌رو کرد. پیدا کردن سرمایه خیلی زود تبدیل به چالش اصلی ما شد. شاید اگر به خاطر شهرت من نبود، هیچ‌وقت این فیلم ساخته نمی‌شد. فکر کنید یک فیلم‌ساز جوان می‌خواست چنین فیلمی را بسازد. واقعاً تصور نمی‌کنم کارگردان دیگری می‌توانست پس از دوندگی‌های زیاد، پول لازم را برای تولید آن فراهم کند.» منتقدان و تماشاگران جدی و پیگیر سینما از جایگاه ژیائوگنگ در سینمای چین خبر دارند. او یکی از محبوب‌ترین و مشهورترین فیلم‌سازان کشورش است و رسانه‌های گروهی به او لقب استیون اسپیلبرگ چین را داده‌اند.
او احساسش درباره صنعت سینمای در حال شکوفایی چین را به زبانی ساده بیان می‌کند: «نکته این‌جا است که همه چیز دارد خوب پیش می‌رود و بازار بسیار داغ است. هر روز هم که می‌گذرد، وضعیت بهتر می‌شود. اما موضوع پشت پرده این است که تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران نمی‌دانند صنعت سینما و فیلم‌سازی چیست و پول‌شان را وارد چه کاری کرده‌اند. به صورت طبیعی، آن‌ها آب را گل می‌کنند. این روزها وسوسه‌های زیادی در صنعت سینمای چین و بازار وجود دارد. پول در کار فیلم‌سازی اهمیت بسیار زیادی دارد و باید توجه داشت که چه کسانی آن را به صنعت سینما تزریق می‌کنند. یکی از بدی‌های شرایط کاری فعلی این است که می‌تواند فیلم‌سازان خلاق و خوش‌فکر را به گروهی تاجر تبدیل کند. در نتیجه، شما دیگر با یک هنرمند روبه‌رو نیستید. در چنین شرایطی کم‌تر کسی به فکر تولید و ساخت یک فیلم خوب است. آن‌ها فقط به این فکر می‌کنند که قرار است از بابت ساختن این فیلم‌ها چه‌قدر پول به دست بیاورند.»
تحلیلگران سینما هم مثل ژیائوگنگ، انعکاس این موضوع را در نوع آثار تولیدی می‌بینند و می‌گویند این فیلم‌ها به هر حال حامی و حافظ منافع مالی سرمایه‌گذاران و سازندگان‌شان هستند. فیلم‌ساز با اشاره به این مطلب اضافه می‌کند: «متأسفانه با وجود رونق فیلم‌سازی و تولید آثار بیش‌تر، شما می‌بینید که موضوع‌های قابل‌طرح روز به روز کم‌تر شده‌اند. در واقع رونق بازار نه‌تنها باعث تولید محصولات بهتر نشده، بلکه تولید چنین فیلم‌هایی را محدودتر هم کرده است. با یک نگاه می‌بینید که این فقط فیلم‌های سرگرم‌کننده و کمدی هستند که برای تولید به‌راحتی سرمایه‌ی لازم را به دست می‌آورند.»
شاید به همین دلیل بود که ژیائوگنگ مدتی قبل تصمیم گرفت شرکت فیلم‌سازی مستقل خودش را راه‌اندازی کند. او می‌گوید این شرکت احساس امنیت و قدرت بیش‌تری به او داده است چون دیگر مجبور نیست دیدگاه کمپانی‌های تولید فیلم و تهیه‌کنندگان را مورد توجه قرار دهد و این مسأله را مد نظر قرار دهد که آن‌ها از او چه می‌خواهند و چه نمی‌خواهند. غول بزرگ سینمای چین یعنی برادران هوائی (که ژیائوگنگ بارها با آن‌ها همکاری کرده) اخیراً یک قرارداد بزرگ را با دو برادر فیلم‌ساز آمریکایی آنتونی و جو روسو امضا کرده است؛ کسانی که قسمت آخر مجموعه فیلم‌های ابرقهرمانی کاپیتان آمریکا را کارگردانی کرده‌اند. برخی این نوع قراردادها را به نفع سینمای چین نمی‌دانند و عقیده دارند این کار به هنرمندان بومی لطمه خواهد زد. اما ژیائوگنگ بر این باور است که چنین قراردادهایی با هنرمندان خارجی «راه خوبی است که کمک می‌کند صنعت سینمای چین بیش‌تر به بازار جهانی وصل شود.» ژیائوگنگ و هم‌قطارانش می‌دانند که کمپانی‌های فیلم‌سازی چینی، برای رسیدن به بازار بین‌المللی به دنبال کم‌ترین سود مالی هستند. این اتفاق‌ها در شرایطی رخ می‌دهد که فیلم‌های چینی برای جذب تعداد بیش‌تری از تماشاگران، چالش‌های خاص خود را دارند و نمی‌توانند ادعا کنند بازار نمایش داخلی کاملاً در دست آن‌هاست. در حال حاضر، محصولات پرسروصدا و بلاک‌باسترهای هالیوودی انبوه تماشاگران بومی را به سوی خود می‌کشند؛ جالب این‌که فیلم‌سازی که بر این دیدگاه صحه می‌گذارد، کسی است که فروش فیلم‌هایش در سینماهای چین بالای یک میلیارد دلار بوده است. بازار سینمایی چین هنوز تعداد زیادی فیلم‌ساز مثل ژیائوگنگ ندارد که فیلم‌هایش در جدول فروش سینماهای کشور، به چنین موفقیت کلانی رسیده باشند.