«سوپرمن» که امسال همزمان با نمایش جدیدترین فیلمش مرد پولادین 75 ساله شد، یکی از شخصیتهای ممتاز و متمایز در میان ابرقهرمانها است. در این مجموعه، سعی کردهایم از ریشههای شکلگیری پدیدهی سوپرمن شروع کنیم و کمکم جلو بیاییم تا به آخرین نسخههای سینمایی مبتنی این ابرقهرمان فرازمینی برسیم. به همین دلیل حجم این پرونده بسیار بیشتر از آن چیزی شد که از یک سایت اینترنتی انتظار میرود. بنابراین بر آن شدیم تا با توجه به حوصلهی کمتر و طبیعی خوانندگان مجازی، این پرونده را به چند بخش تقسیم کنیم و به شکل تکهتکه منتشرش کنیم. اولین بخش این پرونده که دربارة تاریخچة شکلگیری سوپرمن بود هفتة پیش منتشر شد و اکنون بخش دوم که به قدرتها و ضعفهای این شخصیت تاریخی میپردازد، پیش رویتان است.
* شخصیت سوپرمن در مجموعهی تلویزیونی ماجراهای سوپرمن در دههی 1950 این گونه توصیف شد: «سریعتر از گلوله و قدرتمندتر از لکوموتیو است و میتواند با یک خیز ساده روی بلندترین ساختمانها بپرد.»
در اولین داستانها، قدرت سوپرمن نسبتاً محدود بود اما رفتهرفته قدرتهای او به قدری زیاد شد که در دههی 1980 تقریباً به یک ابرقدرت تبدیل شد. در سال 1986 بهواسطهی بازنویسی جان بیرن دوباره از قدرتهای سوپرمن کاسته شد. اما این قدرتها باز رشد کردند تا آنجا که سوپرمن میتوانست کوهها را بلند و پرتاب کند. به هر حال سوپرمن با قدرتها و تواناییهایی بهمراتب فراتر از انسانهای فانی، از لحاظ فیزیکی یکی از قویترین قهرمانهای کتابهای مصور است. سوپرمن تجهیزات خود را در قلعهای با نام «سالیتود» نگهداری میکند و بنا به نیازهای مختلف از آنها استفاده میکند.
قدرتهای سوپرمن
ساختار سلولی بدن سوپرمن از بافت بدن انسان متراکمتر، انعطافپذیرتر و از لحاظ بیولوژیکی کارآمدتر است. فهرست قدرتهای او بسیار طولانی است. او از پس جاذبه زمین برمیآید. با سرعت بسیار بالا و برقآسایی حرکت میکند. قدرت و استقامت منحصربهفردی دارد و زمان عکسالعملاش فوقالعاده است. با این شرایط سوپرمن تقریباً شخصیتی شکستناپذیر است. او حسهای ابرانسانی بیشماری دارد. بدنِ سوپرمن انرژی را درون یک شبکهی سلولی ذخیره میکند که به میدان الکترومغناطیسی بدنش متصل است. این انرژی معمولاً قابلیتهای الکترومغناطیسی را پشتیبانی میکند که تواناییهایی چون پرواز و نگاه سوزان سوپرمن را شامل میشود. این انرژی تکمیلکنندهی توان فیزیکی اوست. قدرتهای سوپرمن عبارتند از:
قدرت پرواز: سوپرمن بهواسطهی این توانایی میتواند با دقت بالا، در هر جهتی مانور بدهد و حتی با ارتفاع ثابت از سطح زمین پرواز کند. او در ابتدا فقط میتوانست به اندازهی یک هشتم مایل بپرد ولی در اوایل دههی 1940، زمانی که اولین فیلمهای انیمیشنی تولید شد، سوپرمن پرواز کرد چون سازندگان مجموعه متوجه شده بودند که پرشهای بلند سوپرمن روی پرده نقرهای چندان جذاب و خارقالعاده نیست. مکانیسم پرواز سوپرمن ناشناخته است. اما نظریهای پیرامون وجود یک میدان انرژی وجود دارد که به نوعی ناخودآگاه نیروی جاذبه را بیاثر میکند. نظریهی دیگر به نیروهای ناشناختهی کریپتنی و تأثیر نور زرد خورشید برمیگردد که در نهایت بیتأثیری نیروی جاذبه را در بر دارد. سوپرمن میتواند در کمتر از دو دقیقه به ماه برسد. در طول «عصر نقرهای کتابهای مصور» سوپرمن میتوانست با سرعتی مافوق نور پرواز کند. بهواسطهی این توانایی او قادر به پیمودن فواصل بینکهکشانی است.
آسیبناپذیری: در دههی 1940 تنها چیزی مثل توپخانهی صحرایی میتوانست پوست بدن سوپرمن را بشکافد. در دههی 1970 او میتوانست به ستارهای برود و انفجارهای هستهای سطح آن را تحمل کند. در 1986 از قدرت سوپرمن کاسته شد ولی او همچنان میتوانست در برابر توپخانهی صحرایی، اشعههای لیزری و حتی انفجارهای هستهای مقاومت کند. البته اگر ناگهان در میدان جاذبهی ستارهای قرار میگرفت، ممکن بود کشته شود. سیستم ایمنی بدن سوپرمن، او را در مقابل سموم و بیماریها مصون کرده است. رایجترین توضیحات برای آسیبناپذیری سوپرمن عبارتند از:
یک) ساختار مولکولی بدنش که بسیار چگالتر از انسانهاست.
دو) هالهی بسیار قدرتمندی که از بدن او محافظت میکند. این هاله چیزی مثل یک میدان نیروی نامریی است که چند میلیمتر از پوست او فاصله دارد. در ضمن سوپرمن میتواند این میدان نیرو را توسعه دهد و از منطقهی بزرگتری محافظت کند. حمل چیزهای غولآسا درون جو زمین و غلبه بر نیروی جاذبه از دیگر مزایای این میدان نیرو به شمار میرود.
قدرت و استقامت: سوپرمن میتواند برای مدت نامحدودی فعالیتهای فیزیکی سخت و طاقتفرسا داشته باشد. از لحاظ تئوری قدرت و استقامت او نامحدود است. انرژی سوپرمن از فرایندی ناشی میشود که سلولهایش روی انرژی خورشیدی انجام میدهند. البته او نیز مانند انسانها نیاز فیزیولوژیکی به خوردن و آشامیدن دارد ولی با این حال قسمت عمدهی تغذیه او از نور خورشید است. او گاهی باید بخوابد و حتی میتواند رؤیا ببیند. او میتواند برای مدت نامحدودی نفس خود را در سینه حبس کند. البته بعد از بازبینی بیرن، سوپرمن تنها چند ساعت میتوانست نفس خود را نگه دارد. بنابراین در سفرهای فضایی مجبور به حمل مخزن هوا بود. در بعضی از داستانها اشاره شده که سوپرمن موجودی جاودان است چون سلولهای کریپتنی با سرعت بالایی بازتولید و احیا میشوند. ولی در داستانهایی نیز اشاره شده که او مثل انسانها سالخورده میشود و نشانههای کهولت بر چهره و بدنش نمایان میشوند.
قدرتهای مرتبط با حس بینایی سوپرمن:
بینایی اشعهی ایکس: سوپرمن با این توانایی میتواند پشت همه چیز را ببیند بجز سرب. او میتواند چیزهای پشت دیوار را ببیند یا در ذهنش مواد را لایهلایه کند و مورد بررسی قرار دهد. با این تفاسیر دشمنان سوپرمن فقط با لایهای سرب میتوانند چیزها را از دیدش مخفی کنند.
بینایی تلسکوپی: با درشتنمایی چیزهایی که در فواصل بسیار دور قرار دارند میتواند آنها را ببیند. این توانایی سوپرمن منحصربهفرد است ولی در بعضی از داستانها تا حدی محدود شده است. سوپرمن بهواسطهی این توانایی میتواند پایان بقای زمین یا چند سال نوری آن طرفتر را ببیند.
بینایی میکروسکوپی: سوپرمن میتواند مواد و اجسامی به اندازهی اتم را ببیند. این در حالی است که میکروسکوپهای معمولی مواد و اجسامی کوچکتر از کروموزوم را نشان نمیدهند.
اشعههای سوزان چشمان سوپرمن: پرتوهای آتشین و سوزان چشمهای او میتوانند هر چیزی را مورد هدف قرار دهند. از لحاظ بصری این توانایی با دو پرتو سرخرنگی نشان داده میشود که از چشمهای سوپرمن خارج میشوند. این پرتوها میتوانند نامریی باشند تا کسی متوجه حضور سوپرمن نشود. این توانایی برای اولین بار در کتابهای مصور «گرمای اشعهی ایکس سوپرمن» در دههی 1950 معرفی شد. سوپرمن میتواند این توانایی را با دقت بالا به کار بگیرد و حتی موارد میکروسکوپی را مورد هدف قرار دهد. در داستانهای اخیر این توانایی به جایی رسید که پرتوهای سوزان از لایهی خروجی هدف عبور میکردند؛ به عنوان مثال این اشعهها از جمجمهی یک فرد (با هدف جراحی) عبور میکردند بدون اینکه صدمهای به او وارد شود. این توانایی سوپرمن کاربرد دفاعی هم دارد.
دیگر تواناییهای بصری سوپرمن: سوپرمن جدا از تواناییهای بصری مشهورش، میتواند طیف الکترومغناطیسی را به طور کامل ببیند؛ از جمله مادون قرمز و ماورا بنفش که بهواسطهی آن در تاریکی نیز قدرت دید دارد. در «سوپرمن: حقوق تولد» بود که سوپرمن توانایی دیدن تمام فرکانسهای ارسالی از جمله فرکانسهای رادیو و تلویزیون را پیدا کرد. او بهواسطهی این توانایی از مونیتورینگ ماهواره و رادار در امان است. از این گذشته در «سوپرمن: حقوق تولد» فاش شد که سوپرمن هالهی فراطبیعی موجودات زنده را میبیند. این امر یکی از دلایل اصلی گیاهخوار بودن سوپرمن است چون او میتواند خروج روح از جسم را هنگام مرگ ببیند.
سوپر هیپنوتیزم: در دوران قبل از بحران، سوپرمن میتوانست دیگران را هیپنوتیزم کند ولی در کتابهای مصور امروزی خبری از این ویژگی نیست. در یکی از داستانهای اواخر دههی 1970 سعی شده بود تا کارایی تغییر قیافهی سوپرمن در شکل و شمایل کلارک کنت توضیح داده شود. در آنجا اشاره شد که قدرت هیپنوتیزم سوپرمن و عینک کنت باعث میشوند او در نظر دیگران لاغر و آرام به نظر برسد و تشابهی با ورزشکاران نداشته باشد. این مطلب شامل عکسهای کنت نیز میشد. دلیل حذف این قابلیت نقاط ضعف متعدد آن بود.
شنوایی فوقالعاده: سوپرمن قادر است هر صدایی را حتی در فواصل بسیار دور بشنود. تنها موجود زمینی که میتواند از نظر شنوایی با او برابری کند، وال آبی است که صداهایی از 01/0 تا 200 هزار هرتز را میشنود.
صدای فوقالعاده: سوپرمن استاد «گفتار بطنی» (Ventriloquism: حرف زدن به طوری که لبها تکان نمیخورد) است. او با این شیوه یک بار لوییز را از دست تبهکاران نجات داد. سوپرمن در تقلید صدا بینظیر است. او میتواند صدای هر انسان و حیوانی را تقلید کند.
قدرت فوقالعاده: قدرت واقعی سوپرمن مشخص نیست ولی او بهراحتی میتواند 100 تن را جابهجا کند. قدرت سوپرمن نیز در دورههای مختلف متغیر بوده است. او در برخی داستانها میتوانست سیارهای را از مدارش خارج کند. به هر حال سوپرمن بعد از تجدید نظر سال 1986 جان بیرن و کتابهای مصور «بحران در سرزمینهای بیکران» ضعیفترین دوران خود را تجربه کرد. این ضعف قدرت به قدری چشمگیر بود که برخی طرفداران از عبارت «سوپرمن ضعیف بیرن» استفاده میکردند.
هوش فوقالعاده: در اولین کتابهای مصور، ساکنان سیارهی کریپتن از هوش بالایی برخوردار بودند. سرانجام این توانایی ذهنی بدل به قدرت فراطبیعی شد که تحت تأثیر نور خورشید معنا پیدا میکرد. در «عصر نقرهای کتابهای مصور» سوپرمن دارای هوش فوقالعادهای بود. او مغزی مثل کامپیوتر داشت که وی را قادر میساخت به تمام زبانهای زمینی تکلم کند و حتی با بیشتر زبانهای بیگانههای فضایی آشنا بود. او محتویات کتاب تلفن کلانشهر و تمام پروندههای روزنامهی «دیلی پلنِت» را در ذهن داشت. مهارتهای او در زمینهی علوم مختلف و ریاضیات فراتر از قوهی ادراک انسان بود.
جذب انرژی خورشیدی: این توانایی از لحاظ فنی منبع اصلی قدرتهای سوپرمن است. قدرتهای سوپرمن تحت تأثیر جذب انرژی خورشیدی است. در یکی از داستانهای بعد از «بحران»، لِکس لوثر طرحی را پیاده کرد که ماهوارههای زمین را زیر بارانی از تشعشعات خورشیدی قرار دادند. در آن شرایط قدرتهای سوپرمن از کنترلش خارج شدند.
نقاط ضعف سوپرمن
کریپتنایت: کریپتنایت یک مادهی فضایی است که قدرتهای سوپرمن را مختل میکند. بعد از انهدام سیارهی کریپتن بقایای آن که کریپتنایت نامیده میشد در کیهان پخش شد. کریپتنایت یک مادهی بلورین در اشکال مختلف است که به روشهای مختلف روی سوپرمن اثر میگذارد. اولین و رایجترین نوع این ماده «کریپتنایت سبز» است که اگر یک کریپتنی برای مدت زمان مشخصی در معرض آن قرار بگیرند، میتواند کشنده باشد. کریپتنیهای آلوده، وقتی در معرض نور خورشید قرار میگیرند و بدنشان جذب نور را آغاز میکند، بلافاصله درد شدیدی را احساس میکنند. قبل از «بحران» کریپتنایت سبز برای انسانها بیضرر بود. اما پس از آن برای انسانها هم کشنده شد. با این تفاوت که مسمومیت خیلی تدریجیتر بود. به عنوان مثال لکس لوثر با انداختن یک حلقهی کریپتنایت و به دست داشتن آن در مدت زمان مشخصی، مجبور شد به علت مسمومیت دستش را قطع کند ولی مسمومیت بعداً به کل بدنش سرایت کرد.
جادو: سوپرمن در برابر سحر و جادو هم آسیبپذیر است. البته او در این مورد از انسان آسیبپذیرتر نیست. از این رو سوپرمن به خاطر فیزیک و قدرتهای مافوق بشری خود بهراحتی با این گونه حملهها مقابله میکند.
تجهیزات
سوپرمن بهواسطهی تواناییهای خارقالعادهاش به اندازهی دیگر ابرقهرمانها از تجهیزات شخصی خود استفاده نمیکند.
لباسها: لباسهای متمایز سوپرمن که بر اساس یکی از یونیفرمهای سیرک طراحی شده، دارای ترکیب جذابی از رنگهاست. رنگهای روشن لباس سوپرمن یک انتخاب زیباییشناختی برای اطمینان از جلب توجه کودکان به مجلاتی است که عکس سوپرمن روی جلدشان نقش بسته است. لباسهای سوپرمن به این دلیل به تن او چسبیدهاند که یک هنرمند سریعتر و راحتتر میتواند چنین هیکلی را نقاشی کند تا اینکه وقتش را صرف چینوچروکهای لباس کند. در ضمن نمایش استخوانبندی، تأکیدی بر ورزشکاری سوپرمن است. رنگهای روشن لباس سوپرمن توضیحات مختلفی دارد. اول اینکه حواس دشمنان را پرت میکند و آنها به جای حمله به مردم آسیبپذیر معمولی، به سوپرمن شکستناپذیر حمله میکنند. دوم اینکه لباسهای رنگارنگ و نمایشی سوپرمن حواس تماشاگرانش را پرت میکند و باعث میشود آنها وی را با کلارک کنت آرام با لباس معمولی، تطبیق ندهند. بهعلاوه سوپرمن بارها بهصراحت اشاره کرده که امیدوار است به عنوان نماد خوشبینی شناسایی شود.
قلعهی سالیتود: قلعهی سالیتود در کتابهای قبل از «بحران» در قطب شمال واقع بود ولی بعد از آن به قطب جنوب منتقل شد. این مکان پایگاه عملیاتی مخفی سوپرمن است و از تجهیزات ارتباطی، به منظور دریافت و ارسال پیامهای فوری برخوردار است. این قلعه برای اولین بار در کتابهای مصور سال 1958 بنا شد. پیش از آن در کتابهای مصور دههی چهل سوپرمن در مواقع نیاز به یک «خلوتگاه کوهستانی» میرفت.
رباتها: سوپرمن در کتابهای مصور قبل از «بحران» رباتهایی در اختیار داشت که میتوانستند نقش او یا کلارک کنت را بازی کنند. اما پس از آن دارای رباتهای مختلف و متنوعی شد که در نهایت همه جز یکی منهدم شدند. ربات باقیمانده هم به قیمت زندگی ابرقهرمان زنی به نام «دونا تروی» نابود شد.
لباسهای ضدکریپتنایت: سوپرمن در شرایطی که پای مادهی کریپتنایت به میان میآمد، از لباسهای سربی برای محافظت از بدنش استفاده میکرد. اگر قدرتهای سوپرمن مختل میشد یا او نیاز به محافظ قویتری داشت، از «سوپرموبایل» (وسیلهی نقلیهی کوچکی که همه جا پرواز میکرد) استفاده میکرد.