همراه نوروزانه‌ی «فیلم»

سال 1394 برای سینمای ایران سال پربار و پرکار و پرفیلمی بود و ما هم برای پوشش تمام رویدادها و گوشه‌وکنار سینما کار سختی پیش رو داشتیم. مرور هفده شماره‌ی اخیر ماهنامه‌ی «فیلم» نشان‌دهنده‌ی تلاشی است که همکاران‌مان در تحریریه و گروه نویسندگان و منتقدان مجله، برای عقب نماندن از جریان پرشتاب رویدادها و اکران پروپیمان سینماها انجام داده‌اند. با این همه به‌ناچار کم‌وکسری‌هایی وجود دارد که مثل همیشه با اتکا به نگاه مهربان و خطاپوش همراهان همیشگی‌مان از کنارش عبور کردیم و امیدواریم در آینده کم‌تر شود.
در پایان این مسیر پرفرازونشیب، جمع‌بندی چنین سال پرفیلم و پرماجرایی جز با تکیه بر «کتاب سال» (سالنامه‌ی «فیلم») ممکن نیست. در واقع این مجموعه‌ی مفصل سیصدوچند صفحه‌ای مکمل شماره‌های سالانه‌ی مجله است و پرونده‌ی رویدادهای سینمای ایران را کامل می‌کند؛ از معرفی و بررسی تفصیلی تمام فیلم‌های اکران‌شده، تا مرور جشنواره‌ها و کتاب‌های سینمایی و حاشیه‌نگاری تک‌تک رویدادهای مهم سالی که گذشت و در نهایت یادی از درگذشتگان سینمای ایران. این مجموعه با یک پرونده‌ی حدوداً صدصفحه‌ای تکمیل می‌شود که موضوعش «سینمای اکشن در ایران» است و به ضمیمه‌اش دو نظرخواهی از منتقدان درباره بهترین فیلم‌های سال و بهترین‌های اکشن ایران قرار گرفته است.
همراهان وفادار «فیلم» می‌دانند که آرشیو هرساله‌شان بدون این سالنامه کامل نخواهد بود و ضمناً بسیاری از اطلاعات و مطالب مفیدی که در طول سال به دلیل فشردگی صفحه‌های مجله و محدودیت فضا، امکان نشر پیدا نمی‌کنند به کتاب سال موکول می‌شوند که به صورتی شایسته و مفصل به آن‌ها پرداخته شود. این نکته را در طول سال بارها در بخش فلاش‌بک و از طرق دیگر به اطلاع خوانندگان رساندیم که اگر بعضی فیلم‌ها در مجله مورد بررسی و نقد قرار نمی‌گیرند، سهم‌شان در کتاب سال محفوظ است و آن‌جا می‌توان درباره‌شان خواند. همین طور بخش درگذشتگان که در بسیاری از شماره‌ها جایش خالی بود و اکنون در کتاب سال صفحه‌های مفصلی به آن اختصاص داده شده است.
علاوه بر مطالب متنوعی که در کتاب سال 94 تدارک دیده شده، طرح جلد هم برگرفته از نقاشی زیبای استاد محمدعلی حدت است که با ترکیبی از آبرنگ و گواش کشیده شده و یادآور الگوی رایج در پوسترهای عصر طلایی سینمای اکشن در ایران است. خلاصه این‌که سالنامه‌ی بیست‌وپنجم «فیلم» با مطالب اریژینال و بخش‌هایی برای مرور فیلم‌ها و رویدادهای سال، آماده‌ی قرار گرفتن در آرشیو سالانه‌ی شماست و چشم‌انداز سال 94 سینمای ایران را کامل می‌کند.
سالی که گذشت با همه‌ی زشتی‌ها و زیبایی‌هایش، لحظه‌های سخت و آسان و اتفاق‌های خوشایند و ناگوارش، تکه‌ای دیگر از پازل بزرگ سینمای ایران بود و دورنمای این سینما را به اندازه‌ی یک قطعه کامل‌تر کرد. اکنون در آستانه‌ی سال نو و در شرایطی که همه چیز سر به سوی نو شدن دارد، می‌توان به نقد اتفاق‌های ناپسند نشست و از ماحصل رویدادها و کشمکش‌ها برای آینده درس گرفت. ادامه دادن حاشیه‌های منفی و انتقال کینه‌ها و دلخوری‌ها به سال آینده، ضرری همه جانبه برای همه‌ی طرف‌های ماجراست و تجربه نشان داده است که حاصلش جز اتلاف نیروها و هدر رفتن امکان‌های مثبت چیزی نخواهد بود.
راستش سالی نیست که سینمای ایران آن را بدون حرف و حاشیه بگذراند. امسال هم حرف‌و‌حدیث‌ها درباره بطن و متن سینما زیاد بود؛ از بحث همیشگی اکران فیلم‌ها تا بایکوت و پایین کشیدن آن‌ها از پرده و تا دعواهای لفظی بین تهیه‌کننده و کارگردان و بازیگر و منتقد و خبرنگار و غیره و تا مصاحبه‌ها و گفت‌و‌گوهای جنجالی اهالی سینما درباره هم. شاید کم‌تر سینمایی در دنیا پیدا شود که در عرض یک سال این همه «داستان» برای نقل کردن داشته باشد. آن وقت می‌گویند یکی از مشکلات اساسی سینمای ایران کمبود «داستان» است!
جشنواره‌ی سی‌وچهارم فجر به عنوان ویترین سینمای ایران در سال جدید نشان داد که سال 1395 پر خواهد بود از چهره‌های جدید و تازه‌نفس،‌ حرف‌های جدید و احتمالاً‌ افکار جدید که بدون جناح‌بندی و یارکشی و سیاسی‌بازی،‌ سینما را برای ذات سینما می‌خواهند و ارتباط درست و احترام‌برانگیز با مخاطبان‌شان را نقشه‌ی راه خود قرار داده‌اند. این جشنواره نشان داد که سال آینده یکی از شلوغ‌ترین سال‌های اکران را پیش رو خواهیم داشت و متعاقب آن احتمالاً پرحرف‌و‌حدیث‌ترین‌شان؛ حرف‌و‌حدیث‌هایی که حتی از همین اکران نوروزی فیلم‌ها هم آغاز شده است.
بعد از پرونده‌ی سینمای کمدی ایران، حالا نوبت به سینمای اکشن رسیده است. در این پرونده تلاش شده با جزئی‌نگری و دقت، به زوایای تاریک سینمای اکشن ایران نوری انداخته شود و بخش‌های روشنش هم‌چنان روشن باقی بماند. مصاحبه با «بدمن»های فیلم‌های اکشن سال‌های دور و نزدیک که آن زمان‌ها دیدن‌شان روی پرده لرزه به اندام‌مان می‌انداخت، مصاحبه با بدل‌کاران حرفه‌ای و حرف‌های آن‌ها درباره ریزه‌کاری‌های بدل‌کاری در سینمای ایران، اشاره‌ به فیلم‌های ژانر اکشن از ابتدای پیدایش سینما در ایران و فرازونشیب‌های ساخت این گونه فیلم‌ها و دلایل افول ژانر در سال‌های اخیر و بحث‌های تحلیلی دیگر، این کتاب سال را به مجموعه‌ای خوب و ماندنی تبدیل کرده است که امیدواریم بتواند سینمای اکشن ایران را به‌درستی آسیب‌شناسی کند و مسیر ناهموار این ژانرِ حالا دیگر مغفول‌مانده در ایران را هموار نماید. بلکه آدم‌های اهل عمل به فکر احیای این ژانر مهم بیفتند و راهکاری برایش پیدا کنند. ژانری که در سینمای دنیا از همین کشورهای آسیای شرقی تا خودِ آمریکا نگاه درست و اصولی‌ای به آن می‌شود و بخش عظیمی از چرخه‌ی اقتصادی این سینماها به ساخت و فروش همین فیلم‌های اکشن وابسته است؛ فیلم‌هایی که در نگاهی روان‌شناسانه می‌توانند به خالی شدن آدم‌های جامعه از اضطراب و استرس کمک کنند.
کمی که زاویه‌مان را تغییر بدهیم متوجه می‌شویم انگار کلیت سینمای ایران خودش بی‌شباهت به یک فیلم اکشن نیست! فیلمی سراسر هیجان‌انگیز که هر لحظه‌اش باید در انتظار چیزی جدید باشیم. شاید مثل فیلم‌های اکشن مرزبندی «آدم‌خوبه» و «آدم‌بده» وجود نداشته باشد اما آدم‌های خاکستری داستان سینمای ایران دائم در حال تعقیب‌وگریز هستند؛ تعقیب‌وگریزی که البته در یک نگاه مثبت‌اندیشانه می‌تواند به پویایی سینمای ایران کمک کند به این شرط که مانند فیلم‌ها، تیرهایی که به سمت هم شلیک می‌کنند مشقی باشد یا مشت و لگدی که به هم پرتاب می‌کنند با حرفه‌ای‌گری تنها تا چند سانتی‌متر مانده به موضع مورد نظر، از حرکت بایستد و ما فقط یک صدای قلابی بشنویم. تنها در این حالت است که از میان کشمکش‌ها، پویایی و شکوفایی ظهور و بروز پیدا می‌کند و چرخه‌ی سینما به‌درستی می‌چرخد. پس به امید این‌که صدای مشت‌ها و لگدهای‌مان همیشه قلابی باشد و از قبل صداگذاری شده باشد... سه، دو، یک، اکشن!
و حرف آخر این‌که در آستانه‌ی بهار برای خوانندگان وفادار ماهنامه‌ی «فیلم» جز بهترین آرزوها و صمیمانه‌ترین شادباش‌ها تحفه‌ای نداریم. نوروز بر شما و عزیزان‌تان مبارک باد، ایام به کام، حال خوب‌تان بر دوام.