نوروز امسال با بصرفه‌ترین سیم‌کار کشور

سینمای جهان » نقد و بررسی1398/03/02


پرسش‌های تعیین‌کننده

چگونه فیلم ببینیم - 7

کشتن مرغ مقلد

 

هیچ فرمول واقعی در مورد سینمای کلاسیک وجود ندارد؛ سینمایی که هیچ وقت از تماشایش خسته نمی­‌شویم. سینمای کلاسیک حس درست بودن فضاسازی و داستان را در ما ایجاد می‌­کند که در زمانه‌ی خودش و هر بار که فیلمی کلاسیک را تماشا می­‌کنیم؛ این حس وجود دارد. با گذشت زمان، توان چنین آثاری از بین نمی‌­رود یا کم نمی­‌شود بلکه عملاً رشد کرده و زیاد می­‌شود که دلیلش را باید در نقش‌مایه‌­ها و درونمایه­‌هایی جستجو کرد که مربوط به مکان یا فرهنگ خاصی نیستند و همه­‌گیر و جهانی‌­اند. البته چنین سخنی به این معنا نیست که ما برای آثاری که درونمایه­‌های جهانی و کلی ندارند؛ ارزشی قائل نیستیم. حتی اگر داستان فیلمی محدود به اقلیمی خاص و زمان به‌خصوصی باشد، چه بسا ممکن است به تجربه‌ی زندگی ما ربطی پیدا کند. با این حال به‌طور طبیعی، درونمایه­‌ای توجه ما را جلب می‌­کند که نکته‌ی مهمی را برای ما بازگو کند. چنین فیلم‌­هایی برای ما الویت بیش‌­تری پیدا می‌­کنند تا آثاری که فاقد چنین درونمایه­‌هایی هستند. به عبارت دیگر اگر فیلمی تلاش می‌­کند تا چیز مهمی را برای ما بازگو کند؛ موضوع و درونمایه‌­اش نباید کسل‌­کننده یا بدیهی باشد، بلکه توجه ما را جلب کرده یا ما را به تردید انداخته و باعث شود در آن کنکاش کنیم.

تجزیه و تحلیل درونمایه
اولین چیزی که در یک فیلم باعث می­‌شود چهارچشمی به فیلم خیره شویم، چیست: طرح داستانی، تأثیر عاطفی فیلم یا حال‌و‌هوا، شخصیت، سبک، بافت یا ساختار و یا ایده­‌ها و افکاری که مطرح می­‌سازد؟ برای این که بتوانید از همان ابتدا بدانید که کدام‌شان است، به یکی از پرسش‌­های زیر پاسخ بدهید:

1- اگر دل‌مشغولی ابتدایی شما در فیلمی، طرح داستانی آن است، طرز عمل آن را در یک جمله‌ی واحد یا پاراگراف کوتاهی از مابقی فیلم جدا کرده و خلاصه‌­اش را بنویسید.

2- اگر فیلمی هست که از نظر تأثیر عاطفی یا حال‌وهوایش ذهن شما را به خودش مشغول کرده، این حال‌و‌هوا یا حسی را که فیلم سعی دارد منتقل سازد؛ تشریح کنید.

3- اگر فیلمی روی یک شخصیت منحصربه‌فرد تمرکز دارد، وجوه نامعمول این شخصیت را شرح دهید.

4- اگر به نظرتان می­‌رسد که فیلمی با یک سبک خاص و یا بافت و ساختار به‌خصوصی ساخته شده، آن ویژگی‌­هایی را شرح دهید که حس می‌­کنید در فیلم وجود دارند یا آن‌­ها را در فیلم مشاهده می‌­کنید.

5مهاجمان صندوقچه‌ گمشده - اگر فیلمی روی یک ایده یا فکر متمرکز است، به این پرسش‌­ها پاسخ بدهید:

الف- موضوع اصلی فیلم چیست؟ چکیده‌ی آن­‌چه که واقعاً در فیلم می­‌بینید، چیست؟  اصل موضوعی را که تشخیص داده‌­اید؛ در یک جمله یا یک عبارت بنویسید.

ب- خود فیلم درباره‌ی موضوعش چه می­‌گوید؟ جمله­‌ای را تنظیم کنید که به طرز دقیقی، چکیده و خلاصه‌ی ایده‌­ای را که فیلم به شکلی دراماتیک ارائه کرده، بیان کند.

تشخیص درونمایه
۱ - اگرچه ممکن است کارگردان فیلمی، تلاش کند که چندین چیز را با هم بگوید، اما معمولا ً‌یک هدف کلی هست که از همه مهم­‌تر است. ببینید که کدام یک از اهداف زیر، قصد و هدف«اولیه» بوده و دلایل خود را هم در انتخاب هر یک بنویسید.

الف- فقط و فقط سرگرم کردن؛ یعنی موقتاً گریختن از جهان واقعی

ب- فراهم ساختن حال‌و‌هوایی نافذ یا خلق یک اثر عاطفی

پ- فراهم آوردن شخصیتی جذاب و منحصر‌به‌فرد

ت- ایجاد حسی بی­‌همتا و استوار یا بافتی که عناصر پیچیده‌ی فیلم را به اتفاق هم به تجربه­‌ای سینمایی بدل سازد

ث- انتقاد از جامعه یا نهاد­های اجتماعی و ازیاد آگاهی بیینده­‌ها از معضلی اجتماعی و نیاز به اصلاح

ج- تبدیل درونیات به ماهیتی انسانی (فیلم، نشان بدهد که انسان­‌ها به‌­طور کلی شبیه به هم هستند)

چ- ارائه‌ی تفسیری اخلاقی یا فلسفی برای بیننده‌­ها تا به فکر فرو بروند

ح- ارائه‌ی مفهومی اخلاقی تا بر روی ارزش‌­ها یا رفتارهای بیننده­‌ها تأثیر بگذارد

خ- دراماتیزه کردن تلاش‌­های یک یا چند فرد در مقابل نابرابری­‌های بزرگ، برای به دست آوردن کرامت انسانی

د- کاوش معضلات پیچیده و لذت­هایی که در ارتباطات انسانی وجود دارند

ذ- فیلم می­‌خواهد نشان دهد که چگونه درون‌­بینی می­‌تواند باعث رشد بشود و انواع خاصی از موقعیت‌­ها یا تضاد­ها باعث می‌شوند تغییرات مهمی در یک یا چند شخصیت به وجود بیاید

2- کدام یک از بخش­‌هایی که در پرسش قبلی ارائه شدند؛ به آن اندازه مهم هستند که به عنوان مقاصد و اهداف فرعی تعیین شوند؟

ارزیابی درونمایه
آیا جاذبه‌ی اصلی فیلم، عقلانی است، شوخ بودن آن است، معنای اخلاقی یا مفهوم زیبایی‌­شناسانه‌ی آن است؟ آیا فیلم از ابتدا تنانگی را هدف گرفته، امعاء و احشاء (خون و گوشت) قلب، نخاع یا در حقیقت چشم­‌ها را؟ با ارائه‌ی نمونه‌­هایی از یک فیلم می‌توانید انتخاب­‌های‌تان را تقویت کنید.

2- بعد از این که عناصر فیلمی را از ابتدا تا انتها تجزیه و تحلیل کردید؛ فکر می­‌کنید اظهار نظر ابتدایی شما درباره‌ی درونمایه و تمرکز یک فیلم، همچنان به قوت خودش باقی می­‌ماند؟

3- تا چه حدی درونمایه‌ی فیلم مورد نظرتان جهانی است؟ آیا درونمایه با تجربه‌ی شخصی شما در زندگی تناسبی دارد؟ به چه ترتیب؟

4- اگر فکر می‌­کنید آن­‌چه فیلمی بیان می‌­کند، مهم است، دلیل این اهمیت از نظر شما چیست؟

5- نظر بدهید که آیا درونمایه‌ی فیلم مورد نظرتان، از نظر عقلانی جذابیت دارد یا از نظر فلسفی و یا اثری است که حرف­‌های بدیهی می‌­زند و خسته‌­کننده است و از اعلام نظر خودتان دفاع کنید

6- آیا فیلم مورد نظر قابلیت تبدیل شدن به یک اثر کلاسیک دارد؟ آیا بیست‌سال دیگر باز هم مردم آن را تماشا خواهند کرد؟ چرا؟

دیدن درونمایه
پنج دقیقه‌ی ابتدایی هر یک از این فیلم‌­ها را ببینید: 5۰۰ روز سامر (مارک وب، 2009)، زمستان استخوان‌سوز (دبرا گرانیک، 2010)، مهاجمان صندوقچه‌ گمشده (استیون اسپیلبرگ، 1981)، بخور، نیایش کن، عشق بورز  (رایان مورفی،۲۰۱۰ )، شین (جرج استیونس، 1953)، کشتن مرغ مقلد (رابرت مولیگان، 1962). سپس به پرسش‌­های زیر پاسخ بدهید.

1-آیا با دیدن همین پنج دقیقه، میز­توانید از نظر عقلانی حدس بزنید که دل‌مشغولی اولیه‌ی هر یک از فیلم‌­های بالا چیست؟

2- موسیقی، درباره‌ی کیفیت عاطفی هر یک از این فیلم‌­ها چه چیزی القاء می‌­کند؟ آیا فیلم، شادمانه است، غمناک یا تلخ و شیرین است؟ بامزه است، جدی است یا ترکیبی از هر دو است؟

3- از شخصیت­‌هایی که در ابتدا معرفی شده‌­اند؛ چه چیزی آموختید؟ کدام یک از شخصیت­‌ها عمده هستند (شخصیت­‌هایی که با آن­‌ها همذات­‌پنداری می‌­کنیم و از دیدگاه آن­‌ها دنیای اثر را تجربه می­‌کنیم)؟ کدام یک از شخصیت­‌ها بی آن‌که به آن‌­ها نزدیک شده باشیم؛ از نظر ما واقعی‌­تر به نظر می­‌رسند؟

کانال تلگرام ماهنامه سینمایی فیلم:

https://telegram.me/filmmagazine

جدیدترین‌ها

آرشیو

فیلم خانه ماهرخ ساخته شهرام ابراهیمی
فیلم گیج گاه کارگردان عادل تبریزی
فیلم جنگل پرتقال
fipresci
وب سایت مسعود مهرابی
با تهیه اشتراک از قدیمی‌ترین مجله ایران حمایت کنید
فیلم زاپاتا اثر دانش اقباشاوی
آموزشگاه سینمایی پرتو هنر تهران
هفدهمین جشنواره بین المللی فیلم مقاومت
گروه خدمات گردشگری آهیل
جشنواره مردمی عمار
جشنواره انا من حسین
آموزشگاه دارالفنون
سینماهای تهران


سینمای شهرستانها


آرشیوتان را کامل کنید


شماره‌های موجود


نظر شما درباره سینمای مستقل ایران چیست؟
(۳۰)

عالی
خوب
متوسط
بد

نتایج
نظرسنجی‌های قبلی

خبرنامه

به خبرنامه ماهنامه فیلم بپیوندید: