اگر نتوانیم به طور دقیق اندازه‌گیری کنیم، می‌توانیم مشاهده کنیم که در نیمی از آثار مهرجویی، زنان «نقش اول» دارند و در نیمی دیگر این مردان هستند که چنین نقشی را برعهده دارند. گاو (۱۳۴۸)، آقای هالو (۱۳۴۹)، پستچی (۱۳۵۱)، دایره مینا (۱۳۵۳)، اجاره‌نشین‌ها (1366)، شیرک (۱۳۶۷)، میکس (۱۳۷۸) و سنتوری (۱۳۸۶) در یک سو قرار می‌گیرند که مردان به موضوع و موضع اصلی فیلم‌ها بدل می‌شوند و آثاری مانند هامون (۱۳۶۸)، بانو (۱۳۶۹)، سارا (۱۳۷۱)، پری (۱۳۷۳)، لیلا (۱۳۷۵)، مهمان مامان (۱۳۸۲) و اشباح (۱۳۹۲) مواضع و موضوعاتی مربوط به زنان دارند. بازیگر شاخص چهار فیلم نخست وی عزت‌الله انتظامی است که در اجاره‌نشین‌ها نیز نقش چشمگیری برعهده دارد. انتظامی در واقع بازیگر «سرنمونی» مهرجویی است. مهرجویی در نقش‌هایی مانند سامری در دایره مینا و عباس‌آقا سوپر گوشت در اجاره‌نشین‌ها هم به طنز خاص خودش ارجاع می‌دهد و هم شخصیتی خلق می‌کند که اگر‌چه ممکن است نقش اول نباشد اما در «دل» داستان حضور مؤکدی دارد. شلوغ‌کاری‌های عباس آقا و حضور زیرکانه‌ی سامری که می‌توان حضور نصیریان در هالو، دایره مینا و پستچی را به آن نیز افزود، شمایل‌های مردان در سینمای دوران گذشته‌ی مهرجویی محسوب می‌شوند. نخستین شخصیت شاخص آثار مهرجویی در سینمای بعد از انقلاب قطعاً حمید هامون با بازی خسرو شکیبایی است که به سرنمون بازیگران سینمای مهرجویی بدل می‌شود. حضور شکیبایی، شاید منهای بانو و سارا، هامون، پری و میکس دقیقاً در چهارچوب شخصیت‌هایی که مهرجویی روی کاغذ آفریده قرار می‌گیرد.
این در حالی است که دست‌کم بازیگران دو فیلم میکس و مهمان مامان نشان می‌دهد که انتخاب‌های مهرجویی می‌توانند دقیق و بجا باشند. خسرو شکیبایی در نقش کارگردان معادل مناسبی است از فیلم‌سازی که زیر فشار‌های ریز و درشت فیلم ساختن قرار دارد. سکانس به‌هم ریختن وسایل و فیلم‌ها به خوبی اشاره به این فشار‌های روانی دارد. حضور جهانگیر میر‌شکاری ،حسن حسن‌دوست و اصغر شاهوردی و ناصر چشم‌آذر در نقش خودشان و حضور بازیگران حرفه‌ای در نقش‌هایی کوتاه، میکس را به اثری شبه‌مستند بدل ساخته که دست‌کم در میان آثار خود مهرجویی مابه‌ازایی ندارد. مهرجویی در مهمان مامان از بازیگرانی استفاده می‌کند که تا پیش از این تجربه‌ی همکاری با آن‌ها را نداشته اما برخی بهترین بازی‌های‌شان را در مهمان مامان ارائه کرده‌اند. حضور حسن پور‌شیرازی، فریده سپاه منصور، امین حیایی، نسرین مقانلو و پارسا پیروزفر مهمان مامان را هر‌چه بیش‌تر به یک «فانتزی واقع‌گرا» بدل کرده‌اند. بر اساس شنیده‌ها مهرجویی همواره فضایی در اختیار بازیگرانش قرار می‌دهد تا بتوانند به نقش‌ها نزدیک شوند. حیایی و پیروزفر چه در طی سکانس‌های خانه و چه در بیمارستان از چنین فرصت‌هایی به خوبی استفاده کرده‌اند. از سوی دیگر بازی بازیگران اجاره‌نشین‌ها نیز نشان‌دهنده‌ی این است که مهرجویی از همان فضای یاد شده به خوبی استفاده کرده است. شخصیت‌هایی مانند مش مهدی (فردوس کاویانی) با آن سابقه‌ی تئاتری کاویانی در برابر نقش آقای سعدی (حسین سرشار) به یک اندازه برای تماشاگر باور‌پذیر هستند. رضا رویگری (برادر عباس‌آقا)، منوچهر حامدی (باقری) و سیاوش طهمورث (غلام)، حتی نقش کوتاه شاپور شهیدی در نقش وردست غلام، شکل بازی‌های متفاوتی دارند اما در فیلم مهرجویی یک‌دست ظاهر شده‌اند.
کانال تلگرام ماهنامه سینمایی فیلم:
.jpg)
.jpg)
