ماهنامه سینمائی فیلم

نادین لبکی سر صحنه‌ی «کفرناحوم »

جشنواره کن؛ نخل طلا، گاسپار نوئه، ژان‌لوک گدار و...
جشنواره فیلم کن تا ساعاتی دیگر برندگان بخش اصلی خود به ریاست بازیگر استرالیایی کیت بلانشت را اعلام می‌کند تا هفتادویکمین دوره‌ی بزرگ‌ترین رویداد سینمایی جهان هم با تمام حواشی و آثار جنجالی‌اش به پایان برسد. همان طور که به خاطر دارید شنبه هفته گذشته فهرستی از فیلم‌هایی را برای‌تان تدارک دیدیم که از نظر اریک کوهن منتقد «ایندی‌وایر» از بالاترین شانس تصاحب نخل طلا برخوردار بودند؛ فهرستی که به طور طبیعی - و حالا در پایان جشنواره - تغییرهای زیادی کرده است. درام کفرناحوم / Capernaum به کارگردانی نادین لبکی که پس از نمایشش همه را حسابی احساساتی کرد و برای مدتی طولانی ایستاده برایش کف زدند، درباره پسری است که علیه زندگی که دیگران به او تحمیل کرده‌اند به اعتراض برمی‌خیزد و کار را به دادگاه می‌کشاند. البته کفرناحوم که پیش از شروع جشنواره در فهرست «ده فیلمی که باید دید» در نشریه «گاردیئن» دیده می‌شد، از نظر منتقدان «اسکرین دیلی» اثری معمولی ارزیابی شده است (راستش را بخواهید سینما همین است و حتی اگر با یک شاهکار هم طرف باشیم بالأخره مخالفانش - به هر دلیلی - پیدا می‌شوند!). به هر حال این فیلم اولین شانس تصاحب نخل را از نگاه منتقد برجسته «ایندی‌وایر» دارد و در ادامه‌ی فهرست به‌ترتیب این نُه فیلم شانس بالایی دارند: شاد مثل لازارو (آلیس رورواشر)، دزدان مغازه (هیروکازو کورئیدا)، نژادپرست سیاه (اسپایک لی)، جنگ سرد (پاول پاولیکوفسکی)، سوزاندن (لی چانگ‌دونگ)، دختران خورشید (اوا اوسون)، یوم‌الدین (ابوبکر شوقی)، سه چهره (جعفر پناهی) و لتو (کریل سِرِبرِنیکوف). در ادامه نگاهی کوتاه به چند خبر و حرف‌های خواندنی چند کارگردان حاضر در جشنواره کن در یکی‌دو روز اخیر می‌اندازیم و مهم‌ترین برندگان جشنواره کن تا این لحظه:

یک: گاسپار نوئه، از بدترین فیلمی که ساخته تا بنجلی به نام «بلک پنتر»!
شما نمی‌توانید همه را راضی کنید؛ و این گفته به‌ویژه در مورد گاسپار نوئه درست است؛ نویسنده و کارگردان آرژانتینی که با فیلم‌های بلندش به عنوان فیلم‌سازی شناخته می‌شود که قلمروی سینما را وسعت بخشیده است؛ اتفاقی که به‌خصوص درباره جدیدترین فیلم او با عنوان اوج صدق می‌کند که در بخش «دو هفته کارگردانان» جشنواره کن روی پرده رفت تا یکی از عجیب‌ترین نمونه‌هایی باشد که در بزرگ‌ترین رویداد سینمایی جهان نمایش داده می‌شود و مخالفان و موافقانش را خیلی صفر و صدی در برابر هم قرار می‌دهد. با این حال، فیلم نوئه به‌قدری مورد توجه هیأت داوران این بخش قرار گرفت که جایزه اصلی «دو هفته کارگردانان» با عنوان «هنر سینما» را برنده شود. بی‌تردید اگر لارس فون تریئر و فیلمش این قدر جنجالی ظاهر نمی‌شدند، اوج یکی از دیوانه‌وارترین تجربه‌های سینمایی تاریخ کن می‌شد! اما جالب است که نوئه در گفت‌وگوی تازه‌ای درباره فیلم تازه‌اش چنین گفته است: «موسیقی‌دان‌ها پس از چند آلبوم، بهترین قطعه‌های خود را انتخاب و عرضه می‌کنند. اما من احساس می‌کنم این فیلم بدترین بخش‌های سینمایی کارنامه‌ام را در خود جای داده است.» اما جالب‌تر این‌که نوئه در گفت‌وگوی دیگری با «ورایتی» وقتی در مواجهه با سؤال جدیدترین فیلم‌هایی که دیده قرار گرفته است، به‌شدت از بلک پنتر انتقاد کرده و گفته: «سعی کردم این فیلم را ببینم. اما پس از بیست دقیقه از سالن فرار کردم. فکر کنم به اندازه جنگ‌های ستاره‌ای - که از آن متنفرم - بد است. از موسیقی «آر اند بی» بلک پنتر هم متنفرم و آن قدر بد بود که فراری‌ام داد. اما فیلم ورود از دنی ویلنو را دوست دارم.» خب، طبیعی هم هست که چنین کارگردانی اصلاً نتواند با نمونه‌های خوب فیلم‌های ابرقهرمانی هالیوودی هم ارتباط برقرار کند!

دو: لارس فون تریئر از برآشفتگی دیگران لذت می‌برد!
فون تریئر و مت دیلون فون تریئر بالأخره سکوتش درباره واکنش‌های تندوتیز به نمایش درام خشونت‌آمیز خانه‌ای که جک ساخت در جشنواره کن را شکست. این فیلم که پنج روز پیش در بخش خارج از مسابقه روی پرده رفت، به دلیل خشونت وحشتناک علیه زنان، بچه‌ها و حیوانات به‌سرعت جنجال‌آفرین شد. خیلی‌ها به نشانه اعتراض سالن نمایش را ترک کردند و منتقدان هم به دو دسته مخالف و موافق تقسیم شدند. اما روز گذشته فون تریئر در گفت‌وگو با «سینه‌یوروپ» چنین پاسخ داد: «این اتفاق باعث شد که خیلی آرام بگیرم. این خیلی مهم است که هر کسی شما را دوست نداشته باشد چون آن وقت است که شکست خورده‌اید. البته مطمئن نیستم که آن‌ها به اندازه کافی از فیلمم متنفر شده باشند! اگر این فیلم بیش از حد محبوب شود، من به مشکل برمی‌خورم. اما تا این‌جا همه چیز درست به نظر می‌رسد.» جالب است که فون تریئر در این گفت‌وگو کاملاً برعکس یکی از گفت‌وگوهای اخیرش گفته که از فرایند نگارش فیلم‌نامه خانه‌ای که جک ساخت لذت برده است! و چنین «شوخی» کرده: «من هرگز خودم کسی را نکشتم. اما اگر این کار را بکنم، احتمالاً او یک ژورنالیست خواهد بود.» فون تریئر در واکنش به بازگشتش پس از هفت سال هم چنین گفت: «استقبال از بازگشتم خیلی گرم بود. البته حضور در بخش خارج از مسابقه هم تا حدی خوب است. به هر حال آن‌ها این موضوع را برای من روشن کردند که این بار نمی‌توانم در مسابقه باشم و این به‌نوعی ته‌مانده مجازاتی است که برایم در نظر گرفتند.»

سه: ژان‌لوک گدار و سربازان بنغازی!
کتاب تصویر اثر جدید گدار ملغمه‌ای از انبوهی فیلمِ تاریخ سینمایی است که با صدای روی متنِ شاعرانه‌ی این فیلم‌ساز افسانه‌ای، تقریباً تمامی تماشاگران حاضر در اولین نمایشش در کن را به‌واسطه ارجاع‌های بی‌شمارش تسلیم کرد. البته که این فیلم به اندازه تلاش سه‌بعدی گدار در وداع با زبان به بحث‌های سینمایی مختلف دامن نزده است، اما این کارگردان سوییسی/ فرانسوی 87 ساله بی‌تردید دستاورد سینمایی تازه‌ای را به کارنامه‌اش افزوده است. اما جدا از لحظه‌های سینمایی دیدنی‌ای از کلاسیک‌هایی مانند جانی گیتار (نیکلاس ری، 1954)، نمایی بی‌کیفیت از فیلم جنگی سیزده ساعت: سربازان مخفی بنغازی (مایکل بی، 2016) در اثر گدار دیده می‌شود که حتی با استانداردهای او نیز عجیب به نظر می‌رسد. از آن‌جایی که گفتار متنِ گدار کاملاً به وضعیت جهان عرب در این روزگار توجه دارد، می‌توان به این تصویر گذرا به عنوان یکی از تصاویرِ تصادفی در این دانشکده متراکم اشاره کرد که از آن‌ها به منظور خلاصه‌نویسی درباره گستره‌ای از ایده‌ها در خصوص تمدن مدرن بهره‌برداری شده است. اما گدار که سرش حسابی شلوغ است و البته به خاطر وضعیت جسمانی در جشنواره حاضر نشد و از خانه‌اش در سوییس و به صورت آنلاین در نشست خبری شرکت کرد، در پاسخ به چرایی استفاده از این تصویر خودش را بی‌گناه دانست! و گفت: «آن فیلم را به خاطر نمی‌آورم. اما اگر از چنین تصویری استفاده کردم به این خاطر بوده است که حاوی چیزی است که نمونه‌اش را جای دیگری پیدا نکردم.» اما وقتی خبرنگار دیگری گدار را تحت فشار قرار داد و گفت در عنوان‌بندی به نام فیلم اشاره شده است، گدار این طور حرفش را جمع‌وجور کرد: «فکر نمی‌کردم این تصاویر برای آن فیلم باشند.» به هر حال نیکول برنِز که استاد فیلم تجربی دانشگاه جدید سوربون است و از سال 2015 و شروع کار کتاب تصویر مشاور گدار بوده، چنین از او حمایت کرده است: «به نظرم ژان‌لوک این تصویر را به‌کل فراموش کرده بود. او هزاران فیلم دید و هزاران متن را خواند و حتی فنون تدوین متعددی را آزمود. پس طبیعی است که در چنین فرایند تولیدی، نام منبع تصویری را فراموش کند که واقعاً هم علاقه‌ای به آن نداشته است.»

*
اما سایر برندگان اصلی بخش «دو هفته منتقدانِ» کن (که جایزه اصلی‌اش به اوج ساخته نوئه رسید) این سه فیلم هستند: وقار لوسیا (جانی زاناسی)، دردسر با تو (پی‌یر سالوادوری) و Skip Day ساخته اتریک برسنِن.
دیامانتینو ساخته گابریل آبرانتس و دنیل اشمیت برنده اصلی بخش جنبی «هفته منتقدان» کن شد؛ و جایزه بهترین فیلم‌نامه به بندیکت ارلینگسن برای درام زنی در جنگ رسید و جایزه ستاره خوش‌آتیه هم به فلیکس ماریتاد فرانسوی. ریاست این بخش بر عهده یواخیم تریئر کارگردان مطرح نروژی بود (که سال گذشته با تلما درخشید)؛
و در بخش «نوعی نگاه» جایزه اصلی به فیلم‌ساز ایرانی/ دانمارکی، علی عباسی، برای دومین فیلم بلند کارنامه‌اش مرز تعلق گرفت. جایزه بهترین کارگردانی این بخش به سرگئی لوزنیتسا برای دونباس و جایزه بهترین فیلم‌نامه به مریم بن مبارک برای سوفیا رسید.

بردلی کوپر، کلینت ایستوود و فیلم جدیدی با نام «قاچاقچی»
زوج بازیگر/ کارگردان درام میهن‌پرستانه تک‌تیرانداز آمریکایی (2014) پس از موفقیتی که در کنار هم تجربه کردند، حالا می‌خواهند در پروژه جدیدی با عنوان قاچاقچی / The Mule دوباره همکاری کنند. به گزارش «ورایتی» کلینت ایستوود می‌خواهد اثر جدیدش را با حضور بردلی کوپر در یکی از نقش‌های اصلی بسازد و پس از شش سال خودش هم جلوی دوربین قرار بگیرد. او آخرین بار در درام ورزشی دشواری کِرو زدن (رابرت لورنز، 2012) بازی کرده بود. داستان قاچاقچی درباره ارل استون (ایستوود) است که ورشکسته و تنهاست. ارل که به‌شدت نیازمند پول است تصمیم می‌گیرد یک پیشنهاد رانندگی آسان را بپذیرد و از آن‌جایی که از عنوان فیلم پیداست، ناخواسته به قاصد مواد مخدر یک کارتل مکزیکی بدل می‌شود و زیر نظر مأموری با نام کالین بیتس (کوپر) قرار می‌گیرد. بردلی کوپر در حال جمع‌وجور کردن اولین فیلمش در مقام کارگردان با نام ستاره‌ای متولد می‌شود است که در آن، کنار لیدی گاگا بازی کرده است؛ فیلمی که انتظار می‌رود یکی از رقبای فصل جوایز 2018 باشد. در هر صورت، کوپر کار روی پروژه بعدی‌اش به عنوان کارگردان را هم شروع کرده است که برنستین نام دارد و درباره آهنگ‌ساز مشهور داستان وست ساید، لئونارد برنستین، است. ایستوود هم به‌تازگی اکران درام زندگی‌نامه‌ای قطار پانزده و هفده دقیقه به پاریس را پشت سر گذاشته است. نویسنده «ورایتی» بر این باور است که قاچاقچی می‌تواند آخرین حضور ایستوود 87 ساله در مقابل دوربین باشد.